Okres ciąży obfituje w liczne dolegliwości związane z przyrostem masy ciała, zmianą ułożenia narządów jamy brzusznej oraz zaburzeniami gospodarki hormonalnej. Wszystkie te czynniki razem wzięte mogą sprawiać, że u przyszłej mamy pojawiają się dotychczas nieznane objawy i schorzenia, które początkowo budzą dużo niepewności i obaw. Jednym z nim jest uczucie pieczenia bądź palenia w przełyku, zwane zgagą lub refluksem. Jak radzić sobie z tymi przykrymi dolegliwościami? Czy w ciąży można bezpiecznie stosować leki zobojętniające dostępne bez recepty? I wreszcie- kiedy zgaga w końcu ustąpi na dobre?
Zgaga w ciąży, czyli refluks
Zgaga (zwana medycznie refluksem żołądkowo-przełykowym) jest niezwykle popularnym towarzyszem ciąży- według ostrożnych szacunków dotknie ona niemal co czwartą kobietę w tym okresie, a stopień jej nasilenia bywa bardzo zróżnicowany. Niektóre przyszłe mamy będą odczuwać jedynie niewielkie dolegliwości po szczególnie obfitym posiłku lub wypiciu gazowanych napojów, inne z kolei mogą cierpieć z powodu niemal nieustającego pieczenia w przełyku, który może nawet utrudniać spoczynek nocny i wybudzać ze snu. Do najczęstszych objawów zgagi zalicza się:
- ból w nadbrzuszu
- kwaśne odbijania
- zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku
- uczucie palenia lub pieczenia w jamie ustnej i przełyku
- nieprzyjemny smak w ustach (kwaśny lub gorzki)
- problemy z nieświeżym oddechem
Pieczenie, uczucie rozpierania i zgaga mogą trwać nawet do dwóch godzin i z reguły, nasilają się po posiłku. Objawy zwiększają się również w pozycji leżącej- dlatego często występują dopiero po położeniu się spać, szczególnie jeśli kobieta niedawno spożyła posiłek.
Dlaczego to właśnie okres ciąży sprzyja występowaniu zgagi? Nie tylko sam przyrost masy ciała oraz zmiana stosunków anatomicznych w jamie brzusznej odpowiada za nieprzyjemne objawy refluksu. Zmniejsza się również wydolność dolnego zwieracza przełyku, co sprzyja zarzucaniu treści pokarmowej, która fizjologicznie powinna trafić do żołądka. Za zgagę odpowiedzialne są także hormony, których poziom zwiększa się w okresie ciąży. Najważniejszy z nich- progesteron, również rozluźnia dolny zwieracz przełyku, a także spowalnia procesy trawienia. Progesteron jest niezbędny do utrzymania prawidłowego przebiegu ciąży, a w razie jego niedoborów konieczna bywa suplementacja z zewnątrz. Podobne działanie wykazuje relaksyna - hormon pomocniczy w okresie ciąży, którego zadaniem jest rozluźnienie struktur łącznotkankowych i przygotowanie do porodu. Szczególnie nasilone objawy refluksu są odczuwane w trzecim trymestrze ciąży, kiedy przygotowanie do wydania na świat potomstwa zachodzi szczególnie aktywnie, a przyrost masy ciała bywa największy. W tym okresie nawet 80% ciężarnych może skarżyć się na okresowo pojawiającą się zgagę.
Zgaga - objawy i zagrożenia
Zgaga w okresie ciąży nie stwarza zagrożenia zarówno dla zdrowia matki, jak i rozwijającego się dziecka. Dużym problemem jest jednak znaczne obniżenie komfortu życia ciężarnej, jeśli zgaga jest szczególnie uporczywa. Nasilone objawy refluksu, które sprawiają, że kobieta spożywa ograniczone porcje jedzeniowe bądź przeszkadzają w spokojnym zaśnięciu i odpoczynku zdecydowanie wymagają leczenia. Jeśli zgaga nie ustępuje po rozwiązaniu, konieczna może okazać się dalsza diagnostyka gastrologiczna, również z wykonaniem badania endoskopowego (gastroskopia) celem oceny stanu śluzówki przewodu pokarmowego. Większość przypadków refluksu w okresie ciąży ustępuje samoistnie niebawem po urodzeniu dziecka i nie nawraca.
Zgaga w ciąży domowe sposoby
Domowe sposoby walki ze zgagą obejmują przede wszystkim modyfikacje diety, zarówno pod względem spożywanych pokarmów, ich ilości, jak i rozłożenia na poszczególne posiłki. Zanim sięgniemy po środki farmakologiczne, warto wypróbować kilka prostych sposobów, które łatwo mogą zniwelować przykre objawy refluksu.
Często kobiety same zauważają, które produkty wywołają napad pieczenia i palenia w przełyku i świadomie ich unikają. Zwykło się uważać, że do pokarmów najczęściej wywołujących objawy zgagi zalicza się: czekoladę, miętę, tłuste i ciężkostrawne dania oraz kawę i napoje gazowane. Uszkodzoną już śluzówkę przełyku mogą dodatkowo podrażniać produkty kwaśne, na przykład owoce i soki z owoców cytrusowych, przetwory z pomidorów, pieprzu, papryki. Znaczenie ma także objętość spożywanych posiłków oraz tempo ich spożycia. Spożywanie obfitych posiłków sprzyja częstszemu występowaniu epizodów refluksu. Dobrze, by przyszła mama spożywała 5–6 niewielkich posiłków dziennie, w spokojnej atmosferze, w wolnym tempie. Szybkie spożywanie posiłków sprzyja połykaniu większych ilości powietrza w czasie jedzenia, co może wpływać na wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego i przyczyniać się do częstszego występowania refluksu. Jeśli główne posiłki nie zaspokajają głodu ani zapotrzebowania kalorycznego, w okresie ciąży można pozwolić sobie na dodatkowe przekąski, zamiast zwiększać objętość posiłków głównych. Szczególnie polecaną przekąską dla kobiet w ciąży uskarżających się na objawy refluksu, są migdały. Warto powstrzymać się także od jedzenia na dwie godziny przed położeniem się do łóżka- zapewni to czas na spokojne przejście posiłku do żołądka i może zapobiec jego późniejszemu cofaniu się do przełyku.
Bardzo ważne jest także zadbanie o prawidłowe ułożenie zagłówka łóżka- szczególnie jeśli objawy zgagi pojawiają się właśnie w nocy. Niejednokrotnie uniesienie go już o kilka centymetrów (lub spanie na wyższej poduszce )może zapobiegać przesuwaniu się zawartości żołądka do przełyku podczas snu.
Bezpiecznym domowym sposobem na zgagę w okresie ciąży jest także picie naparu z siemienia lnianego. Zawarte w nim śluzy tworzą delikatną warstwę powlekającą na ścianach przełyku, co zmniejsza pieczenie, palenie oraz łagodzi drobne stany zapalne. Siemię lniane ułatwia również przesuwanie się treści pokarmowej wzdłuż całego przewodu, może także być skutecznym lekiem na zaparcia w okresie ciąży. Zalecane spożycie siemienia wynosi nie więcej niż jedną łyżeczkę dziennie. Niektórym kobietom pomaga także wypicie szklanki ciepłego mleku, które ma działanie zobojętniające.
Zgaga w ciąży leki
Zgaga w okresie ciąży i karmienia piersią może być na szczęście skutecznie i bezpiecznie leczona, również preparatami dostępnymi bez recepty. Leki zobojętniające kwas żołądkowy zawierające glin, wapń czy magnez są często uważane za leki pierwszego wyboru u kobiet w ciąży. Preparaty te dostępne są w formie tabletek do połknięcia lub do ssania oraz zobojętniających mleczek do picia.
Bezpieczeństwo ich stosowania wynika głównie z faktu, że wchłaniają się z przewodu pokarmowego w bardzo niewielkiej ilości bądź też wcale. Przyszłe mamy powinny jednak uważać na preparaty zobojętniające zawierające wodorowęglan sodu- pierwiastek ten może nasilać obrzęki, a także powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
Za bezpieczną uważa się również ranitydynę, która działa w sposób doraźny, ale warto poinformować lekarza prowadzącego o jej zażywaniu.
Powszechnie stosowane leki, zwane inhibitorami pompy protonowej (do których należy pantoprazol oraz omeprazol), stosuje się, jedynie, gdy dolegliwości nie ustępują, a korzyść dla matki przewyższa ewentualne zagrożenie dla płodu. Dostępne wyniki badań nie wskazują, że te leki mogą powodować jakiekolwiek zagrożenie dla płodu, ale także brak badań potwierdzających ich bezpieczeństwo. Przed zastosowaniem leków z tej grupy konieczna jest konsultacja lekarska, celem ustalenia konieczności leczenia oraz ewentualnego czasu jego trwania.
Opracowała: mgr Sylwia Płusa
