Cały okres ciąży to szczególny czas w życiu kobiety. Nie wszystkie przyszłe mamy mają szansę przejść go bez nużących dolegliwości. Niektóre z nich są niemal oczywiste- jak nudności czy wymioty związane z początkami ciąży, inne mogą być dla przyszłej mamy kompletnym zaskoczeniem, dlatego warto już wcześniej dowiedzieć, czego możemy się spodziewać w czasie każdego z trymestrów ciążowych. Pewne jest jedno- na każdą z tych dolegliwości znajdzie się rada, a przyszła mama nie powinna załamywać rąk i niepotrzebnie się zadręczać- większość przykrych objawów zniknie najpóźniej tuż po porodzie.
Pierwszy trymestr ciąży- nie zawsze będzie tak źle
Nieważne, czy ciąża była planowana, czy też stanowi dla przyszłej mamy spore zaskoczenie- jedno jest pewne- dwie kreski na teście ciążowym zmieniają wiele. Wiele kobiet zaczyna odczuwać niepokój, napięcie i lęk o to, co przyniesie przyszłość- zupełnie niesłusznie. Natura dała nam bowiem, aż dziewięć miesięcy, by oswoić się z myślą o potomku i dla większości kobiet jest to czas zupełnie wystarczający, by przygotować się zarówno psychicznie, jak i organizacyjnie na przyjęcie nowego członka rodziny. Nasze ciało może nam jednak płatać niechciane figle już w pierwszych tygodniach ciąży. Zwykle pierwszym objawem ciąży, które dostrzega wiele mam jest powiększenie i tkliwość piersi. Dzieje się tak zwykle w momencie spodziewanej miesiączki, ale okres zwiększonej wrażliwości gruczołów piersiowych utrzymuje się przez cały pierwszy trymestr. Warto wówczas zaopatrzeć się w wygodny, bawełniany biustonosz pozbawiony zbędnych ozdób i koronek, które mogą podrażniać wrażliwą skórę. Zwykle będzie to biustonosz w większym niż dotąd rozmiarze. W terminie spodziewanego krwawienia miesięcznego mogą pojawiać się też bóle podbrzusza o niewielkim lub średnim nasileniu, a także niewielkie plamienie. Niektóre kobiety ( zwłaszcza jeśli miesiączki nie były dotąd obfite) mogą uznać to krwawienie za fizjologiczne i nie podejrzewać, że są w ciąży.
Na początku ciąży zwiększa się także częstość oddawanego moczu- wizyty w toalecie mogą być uciążliwie częste, zdarza się także, że pojawia się łagodna biegunka lub zmiana konsystencji wypróżnień- odpowiada za to zwiększające się stężenie progesteronu.
Wiele kobiet w pierwszym trymestrze ciąży odczuwa nudności o różnym stopniu nasilenia- nudności te tylko z definicji nazywane są porannymi mdłościami- najczęściej towarzyszą przyszłej mamie cały dzień, a w niektórych przypadkach nasilają się wieczorem. Mdłościom może towarzyszyć nadwrażliwość na zapachy- ulubiony perfumy partnera mogą stać się trudne do zniesienia, a także zmiana smaku. Nudności mogą również powodować wymioty treścią pokarmową, a w skrajnych przypadkach silne, nieustające wymioty, które wywołują odwodnienie. W takich przypadkach konieczna bywa pomoc medyczna, a czasem również hospitalizacja celem nawodnienia oraz podania leków przeciwwymiotnych. W przeważającej części przypadków jednak nudności, choć uciążliwe nie powodują zagrożenia zdrowotnego, a ciężarne szybko poznają, jakie posiłki mogą spożywać bez dolegliwości. Pomocne może być unikanie ciężkostrawnych, obciążających żołądek pokarmów, a także unikanie zapachów przygotowanych potraw w niewietrzonych pomieszczeniach. Bezpiecznie można stosować imbir niemal pod każdą postacią- tabletek, herbatki czy po prostu zmielonego korzenia. Bardzo ważne jest także zapewnienie prawidłowej ilości płynów w ciągu dnia, zwłaszcza jeśli pojawiają się wymioty. Zimne i chłodne płyny rzadziej prowokują nudności, niż gorące. Pocieszającą wiadomością jest także fakt, że nudności zwykle ustępują samoistnie pod koniec pierwszego trymestru, co stanowi prawdziwą ulgę.
Zwiększona senność i zmęczenie to kolejny z objawów pojawiający się w pierwszym trymestrze. To zupełnie normalne, że przyszła mama ma wówczas ochotę przespać niemal cały dzień i zmniejsza się także jej tolerancja wysiłku fizycznego. Ćwiczące panie właśnie po nieuzasadnionym spadku formy, mogą zorientować się, że przyczyną ich zmęczenia jest ciąża. O ile senność ta nie jest wywołana na przykład niedokrwistością lub zaburzeniami pracy tarczycy, co zweryfikuje lekarz prowadzący ciążę, zwykle nie ma się czym przejmować i pozwolić sobie na chwilę wytchnienia i odpoczynku- w końcu tworzymy nowe życie, nie jest to łatwe zadanie!
Drugi trymestr ciąży- chwila na odpoczynek
Po trudach pierwszego trymestru przychodzi zwykle moment na odrobinę wytchnienia- w drugim trymestrze większość ciężarnych czuje się najlepiej i ma przypływ nowej energii oraz sił. Mijają zazwyczaj nudności oraz bóle piersi, polepsza się wygląd włosów i cery, a także na nowo odżywa libido ( w pierwszym trymestrze ciąży większość kobiet nie ma ochoty na seks). Zwiększa się apetyt- ciężarnej przestają wówczas smakować produkty, które tolerowała w pierwszym trymestrze i wraca do dawnych zwyczajów. Drugi trymestr to często czas najbardziej intensywnego przyrostu masy ciała- rosnące dziecko wielokrotnie podwaja swoją masę ciała, rośnie też ilość wód płodowych, łożyska oraz zwiększa się ilość krwi krążącej u matki. Część kobiet może skarżyć się na narastające obrzęki, szczególnie okolic kostek- jest to związane ze zwiększonym odkładaniem się wody w przestrzeni zewnątrzkomórkowej i utrudnionym przepływem krwi przez naczynia dolnej połowy ciała- pomocne może być unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji- zwłaszcza stania czy siedzenia z opuszczonymi nogami, a także wysiłek fizyczny. Drugi trymestr ciąży to idealny moment na włączenie nawet niewielkiej aktywności fizycznej, która pozwoli zwalczyć pojawiającą się z dodatkowymi kilogramami ociężałość, oraz polepszy samopoczucie. Kobiety zachowujące aktywność fizyczną w okresie ciąży rzadziej borykają się z nadciśnieniem tętniczym czy cukrzycą ciężarnych- wdrożenie ćwiczeń powinno jednak zawsze odbywać się po wstępnej konsultacji lekarskiej.
Około 17 tygodnia ciąży kobiety, które wcześniej były już w ciąży zaczynają odczuwać pierwsze ruchy płodu, trochę dłużej muszą poczekać kobiety będące pierworódkami- zwykle do 20 tygodnia. Ruchy na początku są bardzo delikatne i mogą zostać pomylone z ruchami perystaltycznymi, stopniowo jednak narastają na sile i stają się wyczuwalne również przez powłoki brzuszne. Przyszłe mamy opisują początkowe ruchy jako muskanie, łaskotanie, szczypanie czy delikatne kłucie.
Problemem w drugim trymestrze ciąży mogą okazać się zaparcia- jeśli pomimo zwiększenia ilości płynów oraz zmiany diety nie udaje się ich wyeliminować, można po konsultacji lekarskiej zastosować łagodne środki przeczyszczające, jak laktuloza.
Na skutek powiększającego się obwodu brzucha, niemożliwe staje się spanie i odpoczywanie w pozycji na brzuchu, niewskazany jest także sen na plecach czy prawym boku z uwagi pojawiające się utrudnienia w krążeniu krwi w tych pozycjach, a także nadmierne obciążanie kręgosłupa lędźwiowego- rozwiązaniem bywa często zakup specjalnej poduszki podtrzymującej w nocy rosnący brzuch, łagodzącej bóle pleców i zapewniającej bezpieczne ułożenie.
W drugim trymestrze mogą pojawić się też zmiany skórne- najbardziej charakterystyczna jest tak zwana linea nigra- ciemna pręga biegnąca od pępka do spojenia łonowego. Jest ona związana ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w ciąży i zwiększoną pigmentacją tego obszaru skóry. Linea nigra znika zwykle samoistnie do kilku miesięcy po porodzie. Warto jednak uważać na przebarwienia w innych okolicach ciała, skóra jest teraz szczególnie wrażliwa na promieniowanie słoneczne i należy unikać opalania, by nie nabawić się trwałych zmian skórnych.
Pod koniec drugiego trymestru część kobiet zauważa też białawo-żółtą wydzielinę z brodawek sutkowych- jest to pierwsze mleko, które jest już produkowane w gruczołach piersiowych. Jego ilość jest zwykle niewielka, może też wcale się nie pojawić i nie ma to wpływu na późniejszą ilość pokarmu.
Trzeci trymestr ciąży- za chwilę wielki finał
Większość dolegliwości trzeciego trymestru ciąży wiąże się z powiększającym się obwodem brzucha, rosnącą masą ciała oraz uciskiem macicy na narządy wewnętrzne.Wiele kobiet ciężarnych skarży się w tym okresie na narastające bóle okolicy lędźwiowej kręgosłupa- jest to związane z dźwiganiem coraz większego ciężaru rosnącego dziecka oraz wód płodowych i zmieniającej się statyki ciała. Pomocne mogą okazać się łagodne ćwiczenia rozluźniające pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty, joga dla ciężarnych oraz zapewnienie właściwej pozycji podczas spoczynku nocnego.
Końcowy okres ciąży to także zwiększone ryzyko wystąpienia rozstępów skórnych- czasem pojawiają się one mimo stosowania odpowiednich kremów i masaży, ponieważ wynikają z genetycznych uwarunkowań skóry. Najczęstszym miejscem pojawienia się rozstępów jest brzuch, pośladki oraz piersi. Rozstępy na początkowe przypominają czerwone pręgi, by następnie stopniowo blednąć.
Rosnący brzuch powoduje u przyszłych mam znaczne zmniejszenie tolerancji wysiłku fizycznego, częstszą zadyszkę związaną z uciskiem macicy na dolne obszary płuc, a nawet kołatanie serca. Może pojawić się także stałe uczucie pełności oraz zgaga- wpust żołądka jest rozluźniony dzięki progesteronowi , a cały żołądek wypychany przez macicę. Większość z tych objawów jest niegroźna, warto wspomnieć jednak o nich lekarzowi prowadzącemu.
Obrzęki, które pojawiły się w drugim trymestrze mogą teraz utrzymywać się i nasilać, zwłaszcza w obrębie stóp i dłoni. Niepokojące stają się wówczas, gdy stopniowo narastają i współistnieją z podwyższonym ciśnieniem tętniczym, bądź też obrzęk kończyn dolnych jest niesymetryczny, a jedna kończyna staje się obrzęknięta, czerwona i bolesna- może to świadczyć o zakrzepicy żylnej i wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.
Pocieszeniem dla nużących dolegliwości trzeciego trymestru jest fakt, że finał jest bliski, a na mecie czeka na przyszłe mamy ogromna nagroda związana ze zbliżającym się macierzyństwem.
Opracowała: mgr Sylwia Ziółkowska