Rozwój dziecka - szósty rok życia

Koniec szóstego roku życia to przełomowy moment. Nadchodzi wielki dzień dla dziecka: początek szkoły. Jest to czas przepełniony emocjami: podekscytowaniem, ale i niepokojem, czy nasza pociecha sobie poradzi, czy odnajdzie się w nowym środowisku i czy będzie umiała podporządkować się obowiązującym w szkole zasadom.

Rozwój fizyczny 6latka

Sześciolatek osiągnął już właściwie wszystkie stopnie rozwoju w zakresie motoryki dużej. Doskonale radzi sobie z chodzeniem, bieganiem, skakaniem, w tym również na skakance. Samodzielnie się huśta. Jego ruchy są skoordynowane, pewne, płynne, zaplanowane. Dziecko w tym wieku zwykle już radzi sobie z jazdą na dwukołowym rowerku, a jeśli nie – na pewno wkrótce opanuje tę umiejętność. Potrafi stać przez kilka sekund na jednej nodze z zamkniętymi oczami. Zmiany dostrzec można, przyglądając się, jak sześciolatek tańczy. Nie są to „kanciaste”, chaotyczne ruchy, lecz mają w sobie grację i pasują do słyszanej melodii – sześciolatek wyczuwa rytm, potrafi poruszać się zgodnie z nim.

Rozwinęła się również motoryka mała. Sześciolatek trzyma ołówek za pomocą kciuka i palca wskazującego, podpierając go palcem środkowym. Ruchy jego palców i dłoni są bardzo precyzyjne. Zapina i rozpina guziki i suwak, wiąże sznurówki, nawleka drobne koraliki na nitkę. Rysuje różnego rodzaju figury geometryczne, łuki, proste szlaczki, łączy kropki linią. Kolorując, raczej nie wykracza poza kontury obrazka. Jego rysunki zawierają coraz więcej szczegółów, np. twarz posiada oczy, nos, usta, a na drzewie dostrzec można liście i owoce. Sprawnie posługuje się nożyczkami.

Rozwój emocjonalno-społeczny dziecka sześcioletniego

W szóstym roku życia następują ogromne zmiany w zakresie zachowania dziecka. Choć zdarza się, że ulega emocjom, coraz lepiej radzi sobie z ich kontrolowaniem i hamowaniem. Wie, że powinno panować nad swoim postępowaniem, bo może kogoś urazić, zasmucić, sprawić komuś przykrość. Rozpoznaje emocje, potrafi je nazywać, opisywać, dobrze rozwinięta jest empatia. Może pojawiać się poczucie winy, szczególnie w sytuacjach, które wiążą się z silnymi przeżyciami, które są dla dziecka trudne – maluch może np. obwiniać się za rozwód rodziców czy śmierć ukochanego psa. Dziecko zadaje dużo niełatwych pytań, m.in. właśnie o to, co dzieje się po śmierci i dlaczego ludzie i zwierzęta umierają czy słynne – „skąd się biorą dzieci?”.

Sześciolatek rozumie, że czasem musi poczekać na swoją kolej, choć oczywiście bywa niecierpliwy. Potrafi podporządkować się regułom, wykonuje polecenia. Odnosi się z szacunkiem do dorosłych, używa zwrotów grzecznościowych. W przeciwieństwie do młodszych szkrabów – wie już, że myślenie magiczne nie zawsze się sprawdza, że rzeczywistość rządzi się całkiem innymi prawami niż świat fantazji. Odróżnia dobro od zła, co nie oznacza, że zawsze postępuje właściwie. Nierzadko zdarza mu się kłamać, oszukiwać np. podczas gdy w karty (nadal ciężko przychodzi mu pogodzenie się z porażką), a nawet kraść drobne rzeczy. Potrzebuje drogowskazu i jasnych granic, które wyznaczyć powinien rodzic.  

Dziecko w tym wieku ma bardzo silną potrzebę bycia akceptowanym, czy to przez rodziców, panią w szkole, czy rówieśników. Chce przynależeć do grupy, a jeśli z jakichś powodów grupa ta nie chce go przyjąć – czuje się zranione i odrzucone. Obserwując bawiące się sześciolatki, zauważyć można, że same łączą się w „paczki” według płci. Chłopcy chętniej bawią się z chłopcami, a dziewczynki z dziewczynkami, a ich zabawy mają zupełnie inny charakter. Chłopcy lubią ze sobą rywalizować, testują siebie nawzajem, szturchają się i urządzają zapasy. Dziewczynki natomiast są nastawione na współpracę i komunikację, zwykle są bardziej zdyscyplinowane. Choć sześciolatek lubi bawić się w grupie, ma zwykle jednego ulubionego przyjaciela.

Dziecko w tym wieku jest głodne wiedzy, chętnie się uczy pisać, czytać i liczyć. Stopień rozwoju w tym obszarze może być bardzo zróżnicowany między poszczególnymi maluchami, ale zazwyczaj sześciolatek potrafi już odejmować i dodawać w zakresie 10, posługując się np. własnymi palcami, dzielić zdania na wyrazy, a wyrazy na sylaby. Umie nauczyć się na pamięć krótkiego wierszyka, piosenki, rymowanki, wyliczanki. Może znać alfabet, pisać cyfry i litery. Wie, który to jest prawy górny róg kartki, a który lewy dolny. Odróżnia dni tygodnia i miesiące. Rozumie pojęcia „jutro”, „wczoraj”. Zna zasady ruchu drogowego i stosuje się do nich. Sześciolatek potrafi dłużej (ok. 15-20 minut) skoncetrować się na jednej czynności. Wie, która ręka jest prawa, a która lewa.

Zdrowie dziecka 6letniego

Sześcioletnie dziecko po raz kolejny powinno odwiedzić pediatrę w celu przeprowadzenia szczegółowego badania, czyli tzw. bilansu. Lekarz m.in. oceni jego rozwój motoryczny i rozwój intelektualny, zmierzy wzrost i wagę, zbada wzrok, sprawdzi, czy nie ma wad postawy i wad wymowy, ocenia tzw. dojrzałość szkolną. W razie konieczności skieruje na dalsze badania, np. do logopedy.

W szóstym roku życia – zwykle właśnie podczas bilansu – podawane są dawki przypominające szczepionek przeciwko polio, tężcowi, krztuścowi i błonicy.

Jeśli dziecko moczy się w nocy, należy skonsultować się z lekarzem. Podłożem moczenia nocnego mogą być zarówno zaburzenia emocjonalne – a moment pójścia do szkoły niewątpliwie łączy się z silnymi emocjami – jak i zaburzenia czynności pęcherza czy infekcje dróg moczowych.

U sześciolatka wypadają kolejne zęby mleczne, robiąc miejsce zębom stałym.

Jak się bawić z sześciolatkiem?

Kluczową rolę w rozwoju kilkuletniego dziecka odgrywa aktywność fizyczna. Warto stwarzać jak najwięcej okazji do swobodnego ruchu, zarówno w domu, jak i na świeżym powietrzu. Sześciolatek chętnie będzie uczestniczył w zabawach w kółeczku, np. „kółko graniaste”, „stary niedźwiedź mocno śpi” czy „głowa, ramiona, kolana, pięty”, które pomagają rozładować niespożytą energię. Sześciolatek jest gotowy na to, aby pomagać w kuchni, co również może stanowić dla niego doskonałą zabawę. Można powierzyć mu zadania, z którymi na pewno sobie poradzi, np. krojenie (plastikowym nożem) miękkich owoców i warzyw na sałatkę, smarowanie chleba masłem czy dekorowanie ciasteczek.

Do ulubionych zabaw każdego dziecka należą zajęcia plastyczne: malowanie, rysowanie, kolorowanie, lepienie z plasteliny, tworzenie obrazków z wydzieranych kawałków kolorowego papieru, malowanie farbami makaronu i nawlekanie go na żyłkę, aby utworzyć barwny naszyjnik. Sześciolatka warto zachęcić do gromadzenia różnego rodzaju pamiątek, np. pocztówek, kamyków czy nawet biletów z odwiedzonych muzeów.

Idealne dla sześcioletniego dziecka będą gry planszowe, gry memory, karty obrazkowe do nauki angielskich słówek, wszelkiego rodzaju układanki i puzzle, proste łamigłówki, rebusy. Jeśli maluch wystarczająco dużo czasu poświęca na ruch i zabawę z innymi dziećmi, można mu pozwolić na spędzenie chwili przed komputerem, zwracając uwagę na to, aby wybrać odpowiednie dla niego gry, np. logiczne, zręcznościowe. To samo dotyczy programów w telewizji – wybierajmy te, które mają edukacyjne walory, np. uczą liter, cyfr, pokazują fizyczne czy chemiczne eksperymenty. Nadal jednak to książka powinna wygrywać z komputerem, telewizorem czy tabletem.

Najczęściej popełniane błędy

• Nadopiekuńczość, nadmierna reakcja na wszelkie upadki dziecka – może to prowadzić do tego, że maluch będzie się obawiał podejmowania samodzielnych działań,
• Niepozwalanie dziecku na pobrudzenie się podczas zabawy,
• Przykładanie nadmiernej wagi do ilości spożywanego przez dziecko jedzenia (o ile według pediatry jego rozwój przebiega prawidłowo),
• Wyręczanie dziecka w obowiązkach, które z powodzeniem wykonywać może samo, np. mycia zębów, ubierania się i rozbierania, sprzątania zabawek
• Bagatelizowanie uczuć dziecka, uważanie ich za „mniej ważne”,
• Niewyznaczanie dziecku żadnych granic,
• Stosowanie u dziecka zbyt dużej ilości kosmetyków.

Dziecko sześcioletnie powinno już umieć:

• przez kilka sekund stać na jednej nodze z zamkniętymi oczami
• huśtać się samodzielnie
• tańczyć w rytm melodii
• skakać na skakance
• wiązać sznurówki
• posługiwać się nożyczkami
• rysować trójkąt, owal, łuk, proste szlaczki
• trzymać ołówek trzema palcami
• odróżniać prawą i lewą stronę, - odróżniać dni tygodnia i miesiące, „jutro” i „wczoraj”
• posługiwać się liczebnikami porządkowymi
• dzielić zdania na wyrazy, a wyrazy na sylaby
• podporządkować się regułom, czekać na swoją kolej, wykonywać polecenia

Dziecko sześcioletnie może już umieć

• odejmować i dodawać w zakresie 10, pomagając sobie liczeniem na palcach
• wymienić cały alfabet
• pisać cyfry i litery 

To powinno zaniepokoić:

• nie potrafi przejść po linii prostej
• nie potrafi stać na jednej nodze, od razu traci równowagę
• często przewraca się przy bieganiu
• ma trudności z budowaniem dłuższych wypowiedzi
• mówi niewyraźnie, sepleni
• bardzo łatwo się rozprasza, nie potrafi dłużej skupić się na jednej czynności
• ma duże trudności z zapamiętaniem krótkiego wierszyka czy piosenki
• nie potrafi narysować postaci ludzkiej
• nie potrafi posługiwać się nożyczkami, nieprawidłowo trzyma ołówek
• nie odróżnia kolorów, figur geometrycznych, kształtów
• moczy się w nocy
• nie odróżnia pór roku, dni tygodnia, miesięcy
• ma trudności w zakresie tzw. samoobsługi (korzystania z toalety, jedzenia, mycia zębów czy rąk, rozpinania i zapinania guzików)

Opracowała: mgr Małgorzata Przybyłowicz – Nowak