Zabawki, które bawią i uczą.

Sklepy pełne są zabawek, a wybór może być naprawdę trudny. Kupując prezent z okazji urodzin, imienin czy świąt, dorośli zastanawiają się, czym się kierować dokonując wyboru. Jakie powinny być zabawki, aby naprawdę ucieszyły dziecko, rozwijały je i były bezpieczne?

Zabawka musi przede wszystkim interesować dziecko, a to jest możliwe tylko wówczas, gdy w jakiś sposób odpowiada ona na potrzeby dziecka. O ile zabawka zbyt trudna może odłożona na szafę poczekać, aż dziecko do niej dorośnie, to zabawka dla niemowlaka podarowana przedszkolakowi na pewno nie wzbudzi jego zachwytu. Choć każde dziecko rozwija się w nieco innym tempie, to istnieją pewne normy rozwojowe. Ich znajomość pozwala ocenić, jakie zabawki będą dla dziecka w danym wieku najbardziej rozwijające i wspierające nabywanie nowych umiejętności niezbędnych do tego, aby dziecko osiągnęło samodzielność ruchową i nauczyło się samo przemieszczać, jeść, ubierać oraz osiągnęło gotowość szkolną.

• Od urodzenia do 3. miesiąca życia – zmysły najmłodszych dzieci są bardzo słabo rozwinięte, maluszki kierują wzrok w kierunku silnych i kontrastowych bodźców, dlatego zabawki powinny mieć intensywne barwy (z kolei otoczenie powinno być urządzone w barwach stonowanych, pastelowych, pomagających się dziecku wyciszyć). Noworodek najlepiej widzi kontrast: biel-czerń-czerwień, więc jego wzrok przyciągną oraz pomogą doskonalić obrazki, zawieszki, karuzelki właśnie w tych barwach. Dziecko próbuje wykonać celowe ruchy rękami i przytrzymywać podawane mu przedmioty, ale ponieważ jego ruchy są jeszcze bardzo niezborne, to zabawki powinny być lekkie (na przykład miękki, pluszowy kocyk-przytulanka, szmaciana grzechotka). Cięższe zabawki są zbyt trudne do uniesienia, mocno pociągnięte mogą też uderzyć dziecko w twarz.

• Między 4. a 6. miesiącem życia – dziecko rozwija sprawność rąk oraz ćwiczy umiejętność obracania się z pleców na brzuch i odwrotnie. Przedmioty chwyta całymi dłońmi, potrząsa nimi, aby usłyszeć dźwięk. Zabawki dla dzieci w tym wieku nadal powinny być dość lekkie, aby mogło swobodnie nimi poruszać, ale powinny też mieć różne faktury, które rozwijają zmysł dotyku. Najlepiej sprawdzają się wszelkie grzechotki, multisensoryczne zawieszki, nietłukące się lusterka, lekkie gryzaki. Dziecko powinno mieć też możliwość swobodnego ruchu całego ciała i obracania się, wiele czasu spędza na rozłożonym na podłodze kocu – kolorowa mata urozmaici mu próby obracania się.

• Między 7. a 9. miesiącem życia – doskonali się chwyt malucha, który zaczyna przeciwstawiać palcowi wskazującemu kciuk (tak zwany chwyt pęsetowy), dziecko coraz więcej czasu spędza w pozycji siedzącej, próbuje samo siadać. Najlepsze w tym wieku są zabawki zachęcające do przyjęcia pozycji siedzącej i do raczkowania, takie jak: kolorowe, nieduże piłki oraz inne przedmioty, które rzucone dzwonią, zabawki, które po naciśnięciu wydają dźwięki, poruszają się. Dziecko będzie też z zainteresowaniem oglądać obrazki w książkach o grubych tekturowych kartach (w obecności rodzica).

• Między 10. a 12. miesiącem życia – w tym okresie większość dzieci opanowuje umiejętność stawania, raczkowania i siadania, a część maluchów także stawia pierwsze kroki. Sprawność rąk pozwala na przekładanie przedmiotów z dłoni do dłoni, wkładanie jednego przedmiotu do drugiego i inne manipulowanie tym, co go zainteresuje. To najlepszy czas, aby zaproponować maluchowi zabawę kilkoma klockami, które można układać jeden na drugim lub łączyć ze sobą; wieżę, w której kubeczki wkłada się jeden w drugi lub ustawia kolejno na sobie; piramidę składającą się z drążka i umieszczanych na nim obręczy. Dzieci chętnie też sięgają po zabawki, które można popychać (taczki, wózki), ciągnąć na sznurku za sobą lub na nich jeździć odpychając się nogami.

• Między 1. a 3. rokiem życia – dziecko zwiększa swoją sprawność ruchową i zabawki powinny go w tym wspierać. Maluch powinien mieć jak najczęściej możliwość biegania, wspinania się i lepszego poznawania własnego ciała, pomoże mu w tym: rowerek, piłka, zabawki do piasku i wody. W chwilach skupienia dziecko potrzebuje przedmiotów, które pozwolą mu ćwiczyć precyzyjne ruchy rąk: układanki z uchwytami, klocki, ale też drobne przedmioty do przenoszenia (pod nadzorem dorosłych) za pomocą palców, łyżek, szczypców. Dzieci w tym wieku chętnie też sięgają po zabawki umożliwiające zabawy tematyczne, naśladujące dorosłych: gotowanie, karmienie i ubieranie lalki, naprawianie samochodu, budowanie domu, opiekę nad zwierzętami.

Z pomocą w doborze zabawki do wieku dziecka nierzadko przychodzą producenci zabawek, którzy umieszczają na opakowaniu informację dotyczącą tego, dla jakiego wieku zabawka jest przeznaczona. Mają też obowiązek umieszczania na opakowaniu informacji o tym, że zabawka nie jest przeznaczona dla dzieci poniżej 36. miesiąca życia w przypadku gdy zabawka może być za taką uznana. Ignorując ostrzeżenie i wręczając taką zabawkę dziecku młodszemu robimy to niejako na własną odpowiedzialność i rozumiejąc ewentualne ryzyko związane z tym, że zabawka może być dla niego niebezpieczna. Oprócz brania pod uwagę tego, co na opakowaniu pisze producent, trzeba przede wszystkim kierować się własnym rozumem i znajomością dziecka. Przyjęto, że poniżej 3. roku życia malec bierze przedmioty do ust, ale jest przecież wiele starszych dzieci, które nadal to robią i zabawki z małymi elementami także dla nich mogą być niebezpieczne.

Dlatego też wszelkie przedmioty, z jakimi najmłodsze dzieci mają do czynienia, powinny być:

• starannie wykonane, bez ostrych i kaleczących krawędzi, wiszących nitek,

• pozbawione intensywnego „chemicznego” zapachu,

• bez małych otworów, w których mógłby utknąć palec,

• umocowane na stałe części nie mogą się odrywać,

• farby do malowania drewna nie mogą się łuszczyć, muszą też być nietoksyczne,

• zabawka wydająca dźwięki powinna mieć możliwość ściszenia ich i wyłączenia (warto sprawdzić przed zakupem, czy nie jest zbyt głośna – słuch dziecka jest bardziej wrażliwy niż dorosłych).

• odpowiednio oznakowane – każda zabawka powinna spełniać europejskie normy opisane symbolem CE, a na opakowaniu powinny być umieszczone: nazwa i adres producenta lub importera, ostrzeżenia, instrukcja obsługi w języku polskim, informacja o sposobie konserwacji.

Koniecznie należy brać pod uwagę, że certyfikaty i normy obejmują zabawkę, a nie opakowanie, które należy wyrzucić po otwarciu, bo zabawa nim może być groźna dla zdrowia i życia dziecka.


_{Opracowała: mgr Joanna Górnisiewicz}