Pierwsze trzy miesiące życia dziecka często określane są mianem czwartego trymestru. Maluch, któremu na początku niełatwo było się przyzwyczaić do nowego środowiska, pod koniec trzeciego miesiąca lepiej kontroluje swoje ruchy, staje się bardziej komunikatywny, łatwiej też można zrozumieć, jakie są jego aktualne potrzeby.
Rozwój fizyczny - 3 miesiąc życia
W trzecim miesiącu życia (ok. 11-12 tygodnia) niemowlę przechodzi kolejny skok rozwojowy. Zmiany dostrzec można gołym okiem. Leżąc na brzuszku, potrafi już unieść główkę, podpierając się na przedramionach, w taki sposób, że patrzy prosto przed siebie. Może też oczywiście odwracać głowę i spoglądać na boki. Łokcie są w tym czasie wysunięte przed linię barków.Gdy maluch leży na plecach, potrafi złączyć dłonie w linii środkowej ciała i umieścić je na wysokości oczu. Rączki są tymi „obiektami”, które wzbudzają jego szczególne zainteresowanie. Nie tylko przygląda się im, ale też wkłada do buzi. W ustach lądują nie tylko piąstki, ale wszystko, co znajdzie się w zasięgu niemowlaka. Ruchy są bardziej precyzyjne i zwykle celowo zaplanowane. Dotyczy to również nóg – dziecko coraz częściej unosi nad podłoże nóżki zgięte w kolanie.
Pod koniec trzeciego miesiąca zwykle zakończony zostaje proces wyprostu kręgosłupa, zauważyć więc można, że podczas leżenia na wznak plecy malucha na całej długości spoczywają na podłożu. Głowa układa się w linii środkowej ciała. Większość dzieci potrafi już odwrócić się z pleców na bok, choć niektóre na opanowanie tej umiejętności potrzebować będą jeszcze kilku tygodni. Podczas tzw. próby trakcji, czyli podciągania za rączki do siadu, dziecko potrafi przez chwilę utrzymać główkę w pionie. Należy pamiętać, że próby te powinny być wykonywane wyłącznie przez pediatrę, w celu oceny postępów w rozwoju.
Do zakończenia trzeciego miesiąca życia zarasta tylne ciemiączko. Zwykle ustępuje też zezowanie. Zanikać mogą niektóre odruchy wrodzone, np. odruch chwytny, toniczny odruch szyjny.
Niektóre dzieci mogą mieć problem z nieprawidłowym napięciem mięśniowym. Sygnały, które powinny skłonić do wizyty u pediatry (a w razie konieczności – również u neurologa dziecięcego), to m.in. nieunoszenie główki podczas leżenia na brzuchu, brak zainteresowania własnymi rączkami, brak chęci chwytania zabawek, prężenie się.
Rozwój emocjonalno-intelektualny
Duże zmiany zaobserwować można także w rozwoju emocjonalno-intelektualnym. Niemowlę z łatwością rozpoznaje bliskie osoby. Nie musi nawet ich widzieć, wystarczy, że usłyszy głos, a od razu się ożywia i rozpromienia. Potrafi skupić uwagę na obiekcie i śledzić go wzrokiem. Chętnie też wyciąga rączki do pokazywanych mu przedmiotów. Podejmuje też próby chwytania ich, co nierzadko mu się udaje – niemowlę przez chwilę może trzymać w dłoni np. grzechotkę i potrząsać nią. Gdy brzdąc usłyszy nagły dźwięk, przerywa wykonywaną czynność, nieruchomieje i próbuje zlokalizować źródło odgłosu. Trzymiesięczne niemowlę chętnie głuży, może mieć nawet ulubione pory dnia, kiedy oddaje się ćwiczeniom mowy. Coraz częściej usłyszeć można charakterystyczne „gruchanie” – maluch z ogromnym skupieniem i zaangażowaniem potrafi wydawać dźwięk „grrrr”. Brzdąc staje się towarzyski i komunikatywny. Gdy ma dobry humor i chęć do zabawy, można nawiązać z nim swoisty dialog. W jego trakcie maluch „odpowiada” na nasze zaczepki słowne i uśmiecha się. Ta większa komunikatywność sprawia również, że rodzicom o wiele łatwiej jest rozpoznać potrzeby dziecka: inne sygnały wysyła, kiedy jest zmęczone zabawą, inne, kiedy jest głodne lub senne.
Rytm dnia jest już uregulowany. Pod koniec trzeciego miesiąca życia wiele maluchów, choć niestety nie wszystkie, dłużej śpi w nocy i rzadziej budzi się na karmienie. Trzeba jednak liczyć się z tym, że mogą upłynąć jeszcze długie miesiące, zanim niemowlę prześpi całą noc.
Zdrowie
Zwykle po ukończeniu trzeciego miesiąca dziecku przestaje dokuczać kolka jelitowa. Tak jak i w poprzednich miesiącach u malucha występować może sapka, czyli utrudnione oddychanie związane z niedrożnością nosa. Na skórze głowy gościć może ciemieniucha, a w jamie ustnej – pleśniawki. Jeśli u malucha obecne są naczyniaki płaskie, to w dalszym ciągu mają żywy kolor. Na skórze pojawić się może trądzik niemowlęcy bądź potówki, a na pupie – odparzenia. W okolicach trzeciego miesiąca może ujawnić się atopowe zapalenie skóry, z charakterystyczną wysypką zlokalizowaną m.in. w zgięciach łokci i kolan.Jeśli u dziecka podczas snu zaobserwować można dłuższe przerwy w oddychaniu, trwające co najmniej 10-15 sekund (bądź krócej, ale z towarzyszącymi niepokojącymi objawami, np. sinieniem), należy skonsultować się z pediatrą, aby stwierdzić, czy przyczyną jest bezdech. Między drugim a czwartym miesiącem życia ryzyko SIDS (nagłej śmierci łóżeczkowej) jest największe. Warto poprosić lekarza o rady, jak je zminimalizować.
Trzymiesięczne niemowlę obficie się ślini.
Na przełom trzeciego i czwartego miesiąca przewidziane są kolejne szczepienia: przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, Hib (pałeczka hemofilna typu B) i polio.Dieta
W porównaniu do dnia narodzin trzymiesięczne niemowlę jest cięższe o ok. 2-2,5 kg. Po ukończeniu trzeciego miesiąca zaleca się zaprzestanie podawania witaminy K (chyba że pediatra zaleci inaczej). Z uwagi na powszechnie występujące niedobory witaminy D większość specjalistów radzi, aby kontynuować suplementację do końca 1. roku życia, a nawet dłużej.Niemowlakowi nadal dokuczać może ulewanie. Jeśli występują wymioty, ich przyczyną może być refluks żołądkowo-przełykowy bądź alergia pokarmowa na białko mleka krowiego, szczególnie jeśli pojawia się również wysypka czy śluzowe stolce.
Jak się bawić w 3 miesiącu?
Trzymiesięczne dziecko jest towarzyskie i komunikatywne. Dlatego warto jak najczęściej nawiązywać z nim kontakt: uśmiechać się, dużo mówić, śpiewać, bawić się w a kuku!, naśladować jego mimikę. Warto wprowadzić tzw. zabawy paluszkowe, takie jak „sroczka kaszkę warzyła” czy „idzie rak-nieborak”. Maluch jest ciekawskim i uważnym obserwatorem, chętnie będzie poznawał otoczenie podczas spacerów. Można również zastanowić się nad wyprawą na basen (po konsultacji z pediatrą).W dalszym ciągu dziecko chętnie bawi się na macie, lubi też przyglądać się karuzelce, czarno-białym i kolorowym rysunkom, sięga po grzechotkę i próbuje nią potrząsać. Ogromne zainteresowanie wzbudzają wiszące przed oczami brzdąca wstążeczki – można np. przywiązać je do karuzelki. Ciekawą propozycją są łuki z zabawkami i zawieszki, które przymocować można do wózka czy fotelika.
Chętnie kupowanym przez rodziców gadżetem jest bujaczek. Kiedy maluch w nim leży, a my zajmujemy się np. gotowaniem obiadu, warto mu opowiadać, co robimy. Należy jednak pamiętać, aby pozycja oparcia była dostosowana do wieku dziecka – im bardziej płasko, tym lepiej.
Najczęściej popełniane błędy
- Pozostawianie niemowlaka, który umie już obracać się na boki, samego na przewijaku, brzegu łóżka czy stołu,- Obciążanie dziecka nadmierną ilością bodźców, np. przedłużanie zabawy, gdy maluch daje wyraźne znaki, że jest zmęczony i chce ją przerwać (m.in. odwraca główkę od zabawki czy twarzy opiekuna),
- Unoszenie niemowlaka za nóżki podczas przewijania (aby zmienić pieluszkę, należy podsunąć dłonie pod jego pupę i podnieść ją do góry),
- Zbyt częste próby podciągania dziecka do siadu za rączki,
- Niepodpieranie główki dziecka podczas noszenia,
- Zabawy połączone z podrzucaniem i potrząsaniem dzieckiem, podobnie jak zbyt intensywne kołysanie wózkiem, podczas którego główka bezładnie podskakuje,
- Traktowanie fotelika samochodowego jako miejsca do spania (fotelik wymusza nieprawidłową – połsiedzącą – pozycję ciała),
- Trzymanie niemowlaka w bujaczku przez zbyt długi czas, co ogranicza mu możliwość ćwiczenia zmiany pozycji,
- Wykonywanie w obecności niemowlaka zbyt gwałtownych ruchów, głośne i nerwowe mówienie,
- Stosowanie u dziecka zbyt dużej ilości kosmetyków.
Dziecko powinno już umieć:
- podczas leżenia na brzuchu unosić główkę, podpierając się na przedramionach
- na chwilę unosić główkę, gdy trzymane jest w pozycji pionowej bądź podczas wykonywania tzw. próby trakcji (podciągania do siadu)
- podczas leżenia na plecach trzymać głowę w linii środkowej ciała
- bawić się swoimi rączkami i wkładać je do buzi
- wyciągać rączki w kierunku zabawki i chwytać ją
- rozpoznawać bliskie osoby po głosie
- szukać źródła dźwięku
- głużyć
Dziecko może już umieć:
- przewracać się z pleców na bok i na odwrót
- podczas leżenia na plecach unosić zgięte nóżki nad podłoże
- wydawać „gruchające” odgłosy
- trzymać uchwyconą zabawkę i potrząsać nią
To powinno zaniepokoić:
- dziecko nie unosi główki podczas leżenia na brzuchu
- nie skupia uwagi na obiekcie, nie wodzi za nim wzrokiem
- nie uśmiecha się
- nie głuży
- nie reaguje na widok bliskiej osoby
- nie wykazuje zainteresowania własnymi rączkami
- dłonie ma często zaciśnięte w piąstki
- na dotyk reaguje prężeniem ciała lub krzykiem
- jest nadmiernie ciche bądź przeciwnie – rozdrażnione i niespokojne
Opracowała: mgr Małgorzata Przybyłowicz - Nowak