Infekcja rotawirusowa

Infekcja rotawirusowa to choroba wywołana przez wirusy chorobotwórcze, które w obrazie mikroskopu elektronowego przypominają koło (łac. rota). Rocznie na całym świecie dotyka około 138 milionów dzieci. Choroba manifestuje się przede wszystkim jako infekcja żołądkowo- jelitowa z wymiotami, biegunką oraz gorączką. Czas od momentu kontaktu z osobą chorą do wystąpienia objawów wynosi zwykle od 24 do 48 godzin. Chorują głównie dzieci pomiędzy 4 a 36 miesiącem życia, ale zachorowanie może dotknąć osoby w każdym wieku. Możliwy jest przebieg bezobjawowy lub ciężki – będący stanem zagrożenia życia.  

Objawy choroby rozpoczynają się zwykle 24-48 godzin od momentu kontaktu z osoba zakażoną. Choroba przenosi się głównie drogą pokarmową na skutek nieodpowiedniej higieny rąk. Możliwe jest także zakażenie poprzez spożycie zakażonej wirusem wody lub pokarmu. Mniejszą rolę odgrywa zakażenie drogą kropelkową, choć również jest ono prawdopodobne ze względu na fakt obecności wirusa w wydzielinie górnych dróg oddechowych.

Do najczęstszych objawów choroby należą: wymioty, biegunka oraz podwyższona temperatura ciała. Wymioty najczęściej wyprzedzają pojawienie się biegunki. Utrata płynów drogą przewodu pokarmowego wiąże się z odwodnieniem organizmu. Im młodsze dziecko, tym ryzyko odwodnienia jest większe. U dzieci w objawami świadczącymi o odwodnieniu  są m.in. suche śluzówki jamy ustnej, język obłożony białym nalotem, osłabienie i senność. Początkowo odwodnieniu towarzyszy nasilone pragnienie, później dziecko może odmawiać  przyjmowania płynów doustnych. U niemowląt w przebiegu odwodnienia obserwuje się zapadnięcie ciemiączka. Wyżej wymienionym  mogą towarzyszyć objawy takie jak katar, ogólne osłabienie, bóle brzucha. Możliwe są drgawki w przebiegu wysokiej gorączki, wystąpienie objawów świadczących o podrażnieniu opon mózgowo-rdzeniowych (np. sztywności karku). W łagodnych przypadkach objawy utrzymują się od 2 do 6 dni. Po przechorowaniu pozostaje jedynie częściowa odporność, możliwe są więc ponowne infekcje.

Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci z krajów rozwijających się (teren Azji Południowo-Wschodniej, Afryki, Ameryki Południowej), gdzie dostęp do opieki medycznej jest utrudniony.

Przyczyną choroby są rotawirusy. Drobnoustroje choć niewidoczne gołym okiem, mogą skutecznie niszczyć komórki które wyścielają wnętrze jelita cienkiego.  W rezultacie dochodzi do zaburzenia mechanizmów wchłaniania i wydalania wody oraz elektrolitów do światła jelita cienkiego – co objawia się jako biegunka. W związku z tym, że wirus bytuje w komórkach przewodu pokarmowego, jest wydalany w dużych ilościach wraz z kałem.

Rozpoznanie choroby jest możliwe na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego oraz badań pomocniczych.

Infekcję rotawirusową lekarz podejrzewa u każdej osoby, a zwłaszcza dziecka, które zgłasza się do gabinetu z powodu biegunki i wymiotów z towarzyszącą gorączką.  Nie zawsze wszystkie objawy kliniczne występują w przebiegu choroby.  Zachorowania w naszej strefie klimatycznej występują ze szczytem przypadającym w okresie zimowym, a dodatkową informacją sugerującą etiologię rotawirusową jest kontakt w czasie ostatnich 2 dni z osobą chorą. Ponieważ wirus występuje w dużych ilościach w kale, właśnie ten materiał służy do diagnostyki choroby. W kale poszukuje się najczęściej antygenów, czyli fragmentów wirusa.

Zwykle w trakcie diagnostyki lekarze zlecają także badania w kierunku obecności innych drobnoustrojów mogących wywoływać biegunkę (np. adenowirusów), a czasem także innych schorzeń nieinfekcyjnych. Ze względu na fakt, że choroba może prowadzić do odwodnienia często wykonywane są badania laboratoryjne mające na celu ocenę gospodarki wodno-elektrolitowej.

Nie istnieją swoiste leki przeciwwirusowe skuteczne wobec rotawirusów i skracające czas trwania objawów.

Najważniejsze, aby zadbać o odpowiedni stan nawodnienia organizmu. Jeśli to możliwe, preferuje się uzupełnianie płynów drogą doustną. Eksperci zalecają w tym celu stosowanie tzw. doustnych płynów nawadniających. Są to płyny o odpowiednio dobranym składzie, zawierające w swoim odpowiednią zawartość elektrolitów. Niestety, preparaty te ze względu na  swój smak są rzadko tolerowane przez dzieci. W przypadku, gdy dziecko ich nie akceptuje należy podawać do picia wodę, najlepiej często – małymi porcjami. Jeśli dziecko odmawia przyjmowania płynów doustnych jest to sytuacja niebezpieczna, mogąca prowadzić w krótkim czasie do odwodnienia. W takich przypadkach należy zgłosić się do szpitala, celem zastosowania nawadniania dożylnego („kroplówka”). Pomocniczo w trakcie biegunki mogą być stosowane probiotyki, a w przypadku wysokiej gorączki leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol lub ibuprofen). Podczas trwania objawów i kilka dni po ich ustąpieniu należy stosować dietę lekkostrawną.

Rokowanie w większości przypadków jest dobre. Gorsze w przypadku gdy infekcja wystąpi u osób z niedoborami odporności, niedożywionych lub nieobjętych odpowiednim nadzorem opiekuńczym i lekarskim.

Ponieważ główną drogą szerzenia się infekcji jest droga pokarmowa, profilaktyka opiera się przede wszystkim na starannej higienie rąk. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji związanych z korzystaniem z toalety, a także z przygotowywaniem i spożywaniem posiłków.  Jeśli to możliwe, należy unikać kontaktu z osobą z objawami nieżytu żołądkowo-jelitowego. Izolacja osoby chorej nie jest jednak w pełni skuteczna ze względu na fakt, że zakaźność utrzymuje się już przed wystąpieniem objawów i nawet do kilku tygodni od ich ustąpienia.

Istnieje możliwość czynnego uodpornienia przeciwko chorobie dzięki dostępnej szczepionce.

W Polsce dostępne są 2 rodzaje szczepionki przeciwko rotawirusom (dwu- oraz trójdawkowa). Szczepienie należy do kategorii zalecanych, odpłatnych. Należy  je rozpocząć pomiędzy 6 a 12 tygodniem życia. Wszystkie dawki mają postać doustną i  zwykle chętnie przyjmowane są przez niemowlę ze względu na słodki smak. Szczepienie ma udowodnioną skuteczność w zapobieganiu infekcji rotawirusowej określoną na 70-90% i jest zwykle dobrze tolerowane przez dzieci. Prócz ogólnych przeciwwskazań do szczepień, nie wolno tej szczepionki zastosować u dzieci z niedoborami odporności, z wadami przewodu pokarmowego lub w przypadku przebytej w przeszłości niedrożności jelit.  Należy pamiętać, że biegunka może mieć także inne przyczyny przed którymi szczepienie nie uchroni.

Infekcja rotawirusowa to choroba przebiegająca z objawami nieżytu żołądkowo-jelitowego z towarzysząca gorączką, o znacznej zakaźności. Jest jedną z najczęstszych przyczyn biegunek u niemowląt i dzieci. Najczęściej dotyczy pacjentów w wieku 4- 36 miesięcy. W strefie klimatycznej do której należy Polska występuje sezonowość zachorowań ze szczytem przypadającym na miesiące zimowe. Okres od momentu kontaktu z osobą chorą do wystąpienia pierwszych objawów waha się od 24 do 48 godzin.  Rozpoznanie opiera sie na wywiadzie, badaniu przedmiotowym oraz badaniu kału w kierunku obecności antygenów wirusa. Nie istnieją swoiste leki przeciwwirusowe skuteczne w przypadku tej choroby. Leczenie jest objawowe – opiera się na odpowiednim nawodnieniu organizmu oraz stosowaniu probiotyków. Preferowana jest doustna droga podawania płynów. Jeśli jest to niemożliwe, konieczna jest hospitalizacja i nawadnianie dożylne. Rokowanie w większości przypadków choroby jest pomyślne. Profilaktyka opiera się na odpowiedniej higienie rąk oraz na stosowaniu szczepień ochronnych. Szczepionka stosowana jest w 2 lub3 dawkach podawanych doustnie i zapobiega infekcji rotawirusowej z 70-90% skutecznością.

_{Autor: lek. Martyna Musik}