Zapalenie płuc u dzieci

Zapalenia płuc u dzieci

Zapalenie płuc (łac. pneumonia) jest jedną z chorób zapalnych układu oddechowego. Proces zapalny zlokalizowany jest w obwodowej części układu oddechowego. Zapalenie płuc najczęściej ma tło infekcyjne, a ze względu na rodzaj wywołującego je patogenu wyróżniamy zapalenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze oraz pasożytnicze. Choroba najczęściej rozwija się u dzieci poniżej 5 roku życia. Istotnie częściej chorują dzieci z krajów rozwijających się. We wspomnianych wyżej grupach częściej występują również powikłania zapalenia płuc.

Jak wspomniano powyżej, biorąc pod uwagę czynnik etiologiczny zapalenia wyróżniamy zapalenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze. Spośród patogenów bakteryjnych zapalenie płuc u dzieci najczęściej wywołuje dwoinka zapalenia płuc - Streptococcus pneumoniae. Zakażenia wirusowe występują przeważnie u dzieci młodszych – głównie poniżej 2 roku życia. Do wirusów mogących powodować zapalenie płuc zaliczamy m.in. wirus grypy, paragrypy, cytomegalii, opryszczki zwykłej, adenowirusy oraz wirus różyczki. Zakażenia grzybicze i pasożytnicze dotyczą najczęściej osób z obniżoną odpornością, np. u dzieci zakażonych wirusem HIV.

Ze względu na dużą liczbę czynników infekcyjnych mogących wywoływać zapalenie płuc, obraz kliniczny tego schorzenia nie jest jednorodny. Bakteryjne zapalenia płuc ze względu na przebieg kliniczny zwykło się dzielić na zapalenia typowe oraz atypowe. Typowe zapalenia płuc występują głównie u dzieci młodszych, ich początek jest często burzliwy, a dominującymi objawami są gorączka, duszność, kaszel (początkowo suchy, następnie produktywny). Prócz tego, u niektórych dzieci wystąpić mogą bóle brzucha lub bóle w klatce piersiowej. Atypowe bakteryjne zapalenie płuc przebiega bardzo podobnie do zapaleń płuc o etiologii wirusowej. Dotyczy głównie dzieci starszych oraz młodzieży. Pacjenci skarżą się głównie na bóle głowy, nieznacznie podwyższoną temperaturę ciała, niewielką duszność oraz przewlekający się suchy kaszel.

Sinica, utrudnione oddychanie, bezdechy, postękiwanie, niechęć do jedzenia – są objawami wskazującymi na ciężki przebieg choroby. Nieleczone zapalenie płuc może prowadzić do niewydolności krążeniowo-oddechowej, sepsy, a nawet zgonu.

Rozpoznanie zapalenia płuc stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego, wyników badania przedmiotowego, badań laboratoryjnych oraz ewentualnie badań obrazowych (przede wszystkim zdjęcie przeglądowe klatki piersiowej). Wśród objawów klinicznych zgłaszanych przez pacjenta dominują wymienione powyżej tj. duszność, kaszel, uczucie ogólnego osłabienia, podwyższona temperatura ciała. Badanie lekarskie wykazać może wzrost częstości oddechów, przyspieszoną czynność pracy serca oraz szeroki wachlarz zjawisk osłuchowych w czasie osłuchiwania płuc (rzężenia, trzeszczenia, świsty).

Wśród odchyleń w badaniach laboratoryjnych w przebiegu zapalenia płuc na pierwszy plan wysuwa się wzrost stężenia wskaźników stanu zapalnego. Jednakże zwiększone stężenie białka C-reaktywnego (CRP) jak i leukocytoza (podwyższone stężenie białych krwinek – leukocytów – we krwi) mogą występować zarówno w zapaleniach płuc o etiologii bakteryjnej jak i tych o etiologii wirusowej. Do różnicowania między tymi dwoma typami zapalenia płuc można posłużyć się  natomiast oceną stężenia innego związku tj. prokalcytoniny – jej stężenie wzrasta istotnie zwłaszcza w infekcjach bakteryjnych.

Do rozpoznania zapalenia płuc u dzieci nie jest niezbędne wykonywanie przeglądowego zdjęcia RTG klatki piersiowej. Głównymi wskazaniami do jego wykonania stanowią objawy utrzymujące się mimo stosowanego leczenia oraz podejrzenie powikłań zapalenia płuc, takich jak odma (czyli obecność powietrza w jamie opłucnej, które prawidłowo się tam nie znajduje) czy ropniak opłucnej.

W diagnostyce wybranych atypowych bakteryjnych zapaleń płuc wykorzystuje się również badanie moczu (poszukuje się związków charakterystycznych dla danej bakterii – tzw. antygenów), jednakże nie jest to postępowanie rutynowe. Do badań potwierdzających etiologię zapalenia płuc zaliczamy natomiast badania serologiczne (ocena przeciwciał w surowicy krwi) oraz badania mikrobiologiczne pobranego materiału (np. plwociny, płynu z jamy opłucnej).

Podstawową kwestią rozstrzyganą przez lekarza jest konieczność hospitalizacji dziecka z zapaleniem płuc. Wśród objawów klinicznych wskazujących na potrzebę hospitalizacji wymienia się między innymi: wiek poniżej 6 roku życia, ciężki stan ogólny, odwodnienie, towarzyszące ciężkie choroby przewlekłe, wystąpienie objawów neurologicznych. Również niektóre wyniki badań dodatkowych mogą sugerować potrzebę hospitalizacji, a zwłaszcza wysycenie tlenem krwi tętniczej (saturacja) poniżej 92%, przyspieszona częstość oddechów, rozległe zmiany na zdjęciu RTG klatki piersiowej. Leczenia szpitalnego wymagają również powikłania zapalenia płuc (np. płyn w jamie opłucnej, odma, ropień płuca).

W terapii zapalenia płuc u dzieci istotną przypisuje się zapewnieniu choremu dziecku odpowiednich warunków do zdrowienia. Dziecku należy zagwarantować spokój i możliwość wypoczynku, zadbać o odpowiednią ilość spożywanych płynów oraz bezwzględnie zakazać palenia papierosów w otoczeniu dziecka.

Zapalenie płuc jest chorobą zapalną układu oddechowego przebiegającą najczęściej z gorączką, dusznością, kaszlem oraz charakterystycznym obrazem przeglądowego zdjęcia klatki piersiowej. Ze względu na etiologię choroby zapalenia płuc dzielimy na bakteryjne, wirusowe, grzybicze oraz pasożytnicze. Objawy kliniczne różnią się w zależności od wieku dziecka, ze względu na odmienną etiologię zakażenia. Dzieci z nasilonymi objawami klinicznymi, złym stanem ogólnym oraz wyraźnymi odchyleniami w badaniu przedmiotowym oraz w badaniach laboratoryjnych winny być leczone w warunkach szpitalnych.
Choremu dziecku należy zapewnić wypoczynek, odpowiednią podaż płynów oraz bezwzględnie otoczenie wolne od dymu tytoniowego. Prócz tego, w przypadku podejrzenia etiologii bakteryjnej wskazane jest zastosowanie antybiotyku. Najczęściej jest to terapia empiryczna polegająca na zastosowaniu antybiotyku, na który wykazuje wrażliwość podejrzewany u danego pacjenta patogen. Rokowanie w większości przypadków jest dobre; większą liczbę powikłań oraz śmiertelność odnotowuje się u dzieci młodszych, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Do metod zapobiegania zalicza się szczepienia ochronne, przestrzeganie zasad higieny, karmienie piersią oraz unikanie narażenia dziecka na szkodliwe działanie dymu tytoniowego.


_{Opracowała: redakcja Babyneo.pl}