Obowiązkowe i zalecane badania laboratoryjne w ciąży

Obowiązkowe i zalecane badania laboratoryjne w ciąży

Ciąża jest okresem w życiu kobiety, podczas którego wymaga ona specjalistycznej opieki. Jest to związane z jej komfortem, ale i również niezbędne dla rozwoju nienarodzonego dziecka. Cykliczne wizyty lekarskie i systematyczne badania laboratoryjne pozwolą wykryć mniej lub bardziej niepokojące objawy, co pozwoli na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz odpowiednie przygotowanie przyszłej mamy do porodu z wiedzą o potencjalnych komplikacjach.
Bardzo istotnym elementem diagnostycznym podczas ciąży są badania laboratoryjne, które dostarczają nam wiedzy o stanie zdrowia zarówno mamy, jak i dziecka. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne rekomenduje listę badań obowiązkowych oraz badań zalecanych w poszczególnych okresach ciąży. Ważne jest, aby każda przyszła mama się z ową listą zapoznała i zdawała sobie sprawę, do jakich badań ma prawo.


Badania obowiązkowe w ciąży

W pierwszych tygodniach ciąży wykonywane są tak zwane badania przesiewowe, mające na celu wykrycie lub wykluczenie pewnych nieprawidłowości czy schorzeń. Jednym z takich badań jest badanie ogólne moczu, które informuje nas chociażby o funkcji nerek (np. obecność białka w moczu wymaga dalszej diagnostyki u pacjentki). Ten parametr jest też bardzo ważny w przypadku wykrycia stanu przedrzucawkowego – jego odpowiednio szybka diagnoza może uratować życie mamy i dziecka. Ponadto możemy zdiagnozować stany zapalne dróg moczowych; ich wczesne wyleczenie jest bardzo istotne, ponieważ w trakcie ciąży, ze względu na zmiany hormonalne i fizjologiczne, mogą pojawiać się one częściej i utrudniać przyszłej mamie codzienne funkcjonowanie. Jeżeli u pacjentki wykryjemy glukozę w moczu, może to świadczyć o cukrzycy – rolą lekarza jest diagnostyka, czy jest to nieleczona lub zatajona cukrzyca, bądź czy jest to cukrzyca ciężarnych, która dotyka do 10% przyszłych mam.

Kolejnym badaniem przesiewowym jest morfologia krwi, która informuje nas chociażby o tym, czy pacjentka cierpi na niedokrwistość, która może uprzykrzyć przebieg ciąży. Niektóre parametry mogą różnić się od zakresu prawidłowego dla osób dorosłych – jest to normalny proces. Mowa tu o zmniejszeniu liczby krwinek białych, obniżenia stężenia hemoglobiny oraz wartości hematokrytu, za to podwyższenia poziomu krwinek białych.
W celu wykrycia zaburzeń pracy tarczycy (które mogą negatywnie wpływać na rozwój i przeżycie dziecka w łonie mamy) należy oznaczyć poziom hormonu tyreotropowego TSH w surowicy krwi oraz stwierdzić obecność lub brak przeciwciał przeciwko komórkom tego gruczołu.

Kolejnym ważnym badaniem, które powinno być przeprowadzone do 10 tygodnia ciąży, jest określenie grupy krwi matki oraz czynnika Rh. Jest to istotne w przypadku tak zwanego konfliktu serologicznego, który pojawia się kiedy matka nie posiada czynnika Rh (Rh-), w przeciwieństwie do ojca (Rh+). Diagnostyka ta jest bardzo ważna, ponieważ konflikt serologiczny może skutkować ciężką niedokrwistością dziecka oraz żółtaczką poporodową. Jeżeli lekarz stwierdził konflikt serologiczny, kobiecie zostaje podany preparat zawierający immunoglobulinę anty-D.
Kolejnym istotnym badaniem diagnostycznym jest test VDRL (ang. Venereal Diseases Research Laboratory) w kierunku kiły – zakażenie krętkiem bladym – bakterią powodującą te chorobę - może doprowadzić do poważnych wad rozwojowych lub nawet śmierci dziecka.

Test doustnej tolerancji glukozy wykonywany jest w celu diagnostyki cukrzycy. Ciężarne mogą na nią zapaść ze względu na zwiększona aktywność hormonalną, która predysponuje do wystąpienia insulinooporności. Pacjentka nie musi być na czczo – dopuszczalny jest lekki posiłek. Na początku zostaje pobrana krew, następnie kobieta w ciągu 5 minut musi wypić roztwór, w którym znajduje się 50 gramów glukozy. Po godzinie pobiera się krew ponownie i na tym kończy się test. U ciężarnych, stężenie glukozy we krwi po godzinie od podania powinien być niższy niż 140 mg/dl.

Kolejnym testem jest oznaczenie przeciwciał odpornościowych w organizmie matki (inaczej odczyn Coombsa), który pozwala na wykrycie nietypowych przeciwciał.
Pomiędzy 15 a 20 tygodniem ponownie wykonywana jest morfologia krwi i badanie ogólne moczu w celach kontrolnych. Przeprowadza się również badanie w kierunku przeciwciał anty-Rh; jeżeli są one obecne w organizmie matki, należy określić ich poziom.
Kolejne tygodnie ciąży nie są już tak bardzo skomplikowane od strony laboratoryjnej.
Pomiędzy 21 a 26 tygodniem przeprowadza się badanie ogólne moczu i test obciążenia glukozą.
Pomiędzy 27 a 32 tygodniem ponownie badanie moczu, a ponadto – oznaczenie poziomu przeciwciał odpornościowych.
33 – 37 tydzień to raz jeszcze badanie moczu oraz morfologia, a 38 – 39 tydzień tylko badanie ogólne moczu.
 

Badania zalecane w ciąży

Badania zalecane, w przeciwieństwie do obowiązkowych, nie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Dlatego, jeśli zdecydujemy się na ich wykonanie, musimy zdawać sobie sprawę z tego, że przyjdzie nam za nie zapłacić.
Do 10 tygodnia ciąży zaleca się przeprowadzenie badań:
  • w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B,
  • wirusa HIV,
  • CMV i HCV,
  • różyczki, toksoplazmowy.
Testy te polegają na stwierdzeniu obecności przeciwciał we krwi matki oraz ich poziomu i są bardzo istotne, ponieważ ciężarna może zarazić dziecko, czasem bezwiednie. Szybka diagnoza zakażenia może pozwolić na specjalistyczna opiekę, która uniemożliwi przenikanie wirusa przez łożysko. To bardzo ważne, ponieważ w wyniku zakażenia może dojść do nieodwracalnych konsekwencji, takich jak wady wrodzone czy nawet śmierć malucha. Jeżeli wynik w kierunku toksoplazmowy był negatywny, zaleca się ponowne wykonanie badania między 21 a 26 tygodniem ciązy.

Pomiędzy 11 a 14 tygodniem zalecane jest przeprowadzenie badania ogólnego moczu oraz przeprowadzenie tak zwanego testu podwójnego, w kierunku wykrycia chorób genetycznych. Polega on na zmierzeniu stężenia α-fetoproteiny oraz β-gonadotropiny kosmówkowej we krwi matki, w celu wczesnej diagnostyki takich chorób jak zespół Downa, zespół Edwardsa, zespół nerczycowy, wady cewy nerwowej czy rozszczep kręgosłupa. Jeżeli wyniki są niepokojące, lekarz zaleca metody bardziej inwazyjne, takie jak np. pobranie i diagnostyka płynu owodniowego.
Z kolei pomiędzy 15 a 20 tygodniem wskazany jest test potrójny, gdzie oznacza się poziom  estriolu, α-fetoproteiny oraz β-gonadotropiny. On również pomaga oszacować ryzyko wystąpienia wad genetycznych u płodu.

Okres pomiędzy 33 a 37 tygodniem to moment na badania w kierunku obecności paciorkowców B-hemolizujących GBS (posiew z pochwy), które mogą być obecne w okolicy dróg rodnych kobiety. Dla niej zazwyczaj nie jest to zakażenie niebezpieczne, natomiast może zaszkodzić dziecku, które przedostaje się przez kanał rodny podczas porodu. Noworodek pozbawiony jest własnej mikroflory bakteryjnej, dlatego tak bardzo ważny jest jego bezpośredni kontakt z matką od razu po porodzie – to od niej przejmuje prawidłowa mikroflorę bakteryjną. Nie inaczej jest w przypadku bakterii patogennych. Zakażenie dziecka paciorkowcami może skutkować zapaleniem płuc, opon mózgowo-rdzeniowych, wstrząsem, zaburzeniami pracy wątroby, zapaleniem ucha czy spojówek, a nawet sepsą. Jeżeli posiew jest dodatni, kobieta przed porodem otrzymuje odpowiednie antybiotyki aby uniknąć infekcji u malucha.


Opracowała: redakcja Babyneo.pl