Woda stanowi pierwotne środowisko rozwoju człowieka. Nie dziwi więc fakt, iż jeszcze przez kilka miesięcy po urodzeniu niemowlęta posiadają naturalny odruch pływania. Umiejętność tę można u dziecka rozwijać i doskonalić, jeśli w odpowiednim momencie rodzice rozpoczną ćwiczenia z dziećmi na basenie. Zabawy w wodzie są nie tylko przyjemną formą aktywności fizycznej, ale również pozytywnie oddziałują one na stan zdrowia dziecka w aspekcie fizycznym i psychicznym. Już trzymiesięczne niemowlę można zabrać na basen, jeśli wcześniej się je do tego odpowiednio przygotuje. Niniejsza praca opisuje kiedy po raz pierwszy zabrać niemowlę na basen i w jakim celu powinno się ćwiczyć z dziećmi w wodzie.
Woda jako pierwotne środowisko rozwoju człowieka
W okresie płodowym dziecko przebywa w środowisku wodnym i jest to dla niego środowisko naturalne. Będąc przez dziewięć miesięcy w łonie matki swobodnie pływa ono w wodzie, w której żyje, bawi się i rośnie. Przychodzi jednak moment porodu i zmiany dotychczasowego „miejsca zamieszkania” na środowisko lądowe. Od tej chwili odruch pływania zaczyna u niemowląt stopniowo zanikać, zaś w kilka miesięcy po narodzinach zupełnie wygasa, jeśli brakuje ćwiczeń w wodzie. Tak więc im wcześniej dorośli zaczną zabierać niemowlę na basen, tym szybciej przypomni ono sobie naturalne umiejętności, które utraciło w efekcie zmiany środowiska życia.
Najlepszy wiek na basen
Nauka pływania niemowląt oraz dzieci w wieku poniemowlęcym znana jest od wielu lat. Aktywność wodną niemowląt praktykowano już w starożytności, ale dopiero nowoczesna cywilizacja wprowadziła pływanie jako dodatek do programów rozwoju dziecka. Na arenie międzynarodowej World Aquatic Babies & Children Network (przekształcona w 2006 r. z World Aquatic Babies Congress) jest organizacją, która zajmuje się propagowaniem oraz rozwojem pływania niemowląt. Natomiast w 2006 roku w Polsce powstało Polskie Stowarzyszenie Pływania Niemowląt (PSPN), zrzeszające instruktorów pływania oraz osoby zainteresowane bądź zajmujące się pływaniem niemowląt. PSPN ma na celu promowanie pływania niemowląt i dzieci w wieku poniemowlęcym oraz zadbanie o odpowiednie kwalifikacje osób, które prowadzą zajęcia z dziećmi w wodzie.
Rodzice często zastanawiają się, w jakim wieku powinny być ich niemowlęta, by je po raz pierwszy zabrać na basen. Okazuje się, że w Polsce aktywność, tj. „pływanie niemowląt” dotyczy dzieci od czwartego miesiąca do czwartego roku życia, natomiast najlepszym momentem na rozpoczęcie pływania jest u niemowlęcia wiek trzech miesięcy. Wybór ten nie jest przypadkowy. Zdrowe trzymiesięczne niemowlę bowiem potrafi już samodzielnie przytrzymać główkę. Ponadto w okresie tym stawy stają się kuliste i umożliwiają bezpieczne wykonywanie różnych ćwiczeń w pełnym zakresie ruchu.
Zalecane jest, by możliwie jak najwcześniej zabrać dziecko na basen. Adaptacja do środowiska wodnego bowiem (poprzez zabawę, naukę pływania) jest w pewnym sensie próbą kontynuowania jego rozwoju płodowego.
Jak przygotować niemowlę na basen?
Niemowlęta, przed wizytą na basenie, muszą zostać do niej odpowiednio przygotowane przez swoich rodziców bądź opiekunów. W tym przypadku istotny jest aspekt fizyczny (tu pomocna okaże się wizyta u lekarza, który oceni stan zdrowia dziecka i nie stwierdzi przeciwwskazań do wizyty na basenie), ale i psychiczny, tj. przygotowanie dziecka do zabaw w wodzie. Głównymi przeciwwskazaniami do wizyty na basenie są: zapalenie oczu, uszu, nosa, ostre infekcje dróg pokarmowych i oddechowych, nawracające choroby układu moczowego, niektóre choroby skóry, nasilony refluks żołądkowo-przełykowy, niedawno przebyta infekcja oraz uczulenie na środki dezynfekujące wodę, tj. ozon, chlor. Warto pamiętać, że dziecko nie powinno pływać z odparzoną pupą, w związku z czym potencjalne odparzenia należy wyleczyć przed każdą wizytą na basenie.
Zanim rodzice rozpoczną z niemowlęciem pierwszą próbą „pływania”, należy oswoić je z nowymi warunkami otoczenia. Ważnym elementem tego procesu jest polewanie głowy dziecka wodą (np. podczas wieczornej kąpieli). W ten sposób przyzwyczai się ono do nowych bodźców i w konsekwencji nie będzie się bało takiej formy zajęć. Polewanie wodą może być elementem przygotowania niemowlęcia do wejścia do wody, ale także poprzedzić samo zanurzenie w wodzie. Ważna jest w tym momencie postawa rodziców (bądź opiekunów), którzy powinni okazywać pozytywne nastawienie podczas tego typu zabaw z dzieckiem. „Mały człowiek” jest bowiem świetnym barometrem uczuć jego dorosłych opiekunów. Rodzice, którzy stresują się wizytą na basenie negatywnie oddziałują na stan psychiczny ich dziecka. „Coś” co przeraża rodziców, wywołuje również lęk u ich podopiecznych.
Co należy zabrać na basen?
Wyjście na basen poprzedzone jest przygotowaniami i pakowaniem niezbędnych przedmiotów. Niejednokrotnie, pod wpływem pośpiechu, rodzice zapominają wziąć ze sobą wszystkich „niezbędników”, stąd warto przygotować sobie wcześniej listę takich produktów.
Polskie Stowarzyszenie Pływania Niemowląt zaleca, by przed wizytą na basen zabrać ze sobą następujące rzeczy:
- zaświadczenie od lekarza o stanie zdrowia dziecka (o braku przeciwwskazań do uczestnictwa w zajęciach w wodzie);
- ważny karnet na basen;
- obuwie zmienne dla dzieci oraz klapki dla rodziców;
- dwa ręczniki dla dziecka oraz ręcznik dla dorosłego;
- nosidełko dla niemowląt (najpierw należy zorientować się, czy kierownictwo pływalni wyraża zgodę na wnoszenie nosidełek na teren obiektu);
- kosmetyki dla dziecka (oliwka, mydło itp.) oraz kosmetyki dla dorosłych;
- pieluszka na zmianę;
- jedzenie dla dziecka (może okazać się potrzebne po zakończonych zajęciach).
Korzyści wynikające z aktywności fizycznej dzieci w wodzie
Aktywność fizyczna dzieci w wodzie wywiera bardzo korzystny wpływ na ich rozwój fizyczny (w tym umiejętności ruchowe) i psychiczny. W efekcie ćwiczeń dochodzi bowiem do aktywacji układu krążeniowo-oddechowego oraz wzrostu ogólnej odporności organizmu. Duża gęstość wody oraz jej większy opór niż na lądzie sprawiają, że ruchomość klatki piersiowej zwiększa się, dzięki czemu poprawie ulega funkcja respiratoryjna płuc (tj. oddechowa). Dziecko jest w stanie wykonać dużo więcej różnorodnych zadań w wodzie aniżeli w środowisku lądowym. Ponadto różne kolorowe przybory, stosowane podczas zabaw i ćwiczeń z niemowlętami, wpływają na poprawę koordynacji mięśniowej i wzrokowej u dzieci. Warto pamiętać, że ćwiczenia wodzie nie rozwijają jedynie umiejętności ruchowych lecz oddziałują również na zmysły. Dodatkowo regularna aktywność fizyczna w wodzie wpływa na wzrost odporności organizmu na infekcje i zakażenia, umożliwia zahartowanie organizmu dziecka. Dowiedziono również, iż niemowlęta biorące udział w zajęciach na basenie wcześniej raczkują, a niejednokrotnie i chodzą. Lokomocja w wodzie poprzedza bowiem lokomocję na lądzie.
Natomiast z psychologicznego punktu widzenia aktywność fizyczna w wodzie oddziałuje na rozwój więzi społecznych dzieci, wpływa na poprawę kontaktów międzyludzkich (dzieci są bardziej odważne w stosunku do innych ludzi) i zwiększenie odporności na stres. Oczywiście nie należy zapominać o roli rodziców, biorących udział w zabawach z niemowlętami i zapewniających im poczucie bezpieczeństwa. Ćwiczenia na basenie rozwijają, jakże ważne w codziennym życiu, relacje emocjonalne rodziców z ich dziećmi.
Rodzice mogą zabrać na basen już trzymiesięczne niemowlę, które jeszcze w tak wczesnym okresie swojego życia posiada naturalną umiejętność pływania. Badania naukowe dowiodły, że aktywność w wodzie pozytywnie wpływa na rozwój ogólny dziecka. Pływanie aktywuje układ krążeniowo-oddechowy, wspomaga odporność organizmu, poprawia koordynację mięśniową i wzrokową, przyspiesza u niemowląt raczkowanie, a nawet chodzenie oraz wpływa na poprawę więzi międzyludzkich i relacje emocjonalne rodziców z ich dziećmi. Prozdrowotny wpływ tej formy aktywności jest bezcenny w momencie braku medycznych przeciwwskazań do ćwiczeń w wodzie. Warto także pamiętać, by przed pierwszą wizytą na basenie oswoić dziecko z wodą (najlepiej w środowisku domowym). Nie bez znaczenia jest również nastawienie psychiczne samych rodziców, których postawa powinna zachęcać dzieci do aktywności fizycznej w wodzie. Reasumując... zdrowe dzieci, to szczęśliwe dzieci, zatem zabierajmy je na basen!
Opracowała: Marta MajerPiśmiennictwo:
Antoniak-Lewandowska K., Konieczny G.: „Proces oswajania z wodą niemowląt i małych dzieci jako działanie prozdrowotne”. Medycyna Manualna 2009, t. 13, nr 1-4; s. 19-23;
Gloc D.: „Adaptacja niemowląt i małych dzieci do środowiska wodnego jako forma prozdrowotnej aktywności ruchowej.” Hygeia Public Health 2014, 49(4): 892-895;
Merkiel S., Chalcarz W., Roszak M.: Analiza aktywności fizycznej dzieci w wieku przedszkolnym z Darłowa. Część I. Zwykła i dodatkowa aktywność fizyczna oraz ulubione formy spędzania czasu wolnego. Medycyna Rodzinna 1/2014, s. 3-11;
Nowak M. i wsp.: „Poziom zdolności motorycznych u dzieci w wieku przedszkolnym a uczestnictwo w zajęciach z pływania.” Journal of Health Sciences. 2013;3(12): 142;
Polskie Stowarzyszenie Pływania Niemowląt: ABC Małego Pływaka. Poradnik dla Rodziców 2014 (http://www.pspn.org/main/porady_dla_rodzicow; dostęp: 10.06.2015);
Polskie Stowarzyszenie Pływania Niemowląt: ABC Małego Pływaka. Poradnik dla Rodziców 2013 (http://www.pspn.org/main/porady_dla_rodzicow; dostęp: 10.06.2015);
Polskie Stowarzyszenie Pływania Niemowląt: Poradnik Małego Pływaka 2012 (http://www.pspn.org/main/porady_dla_rodzicow; dostęp: 10.06.2015);