Ból kręgosłupa
Ból kręgosłupa to powszechna dolegliwość w okresie ciąży, nie u każdej kobiety będzie on jednak miał tę samą przyczynę. Bóle i uczucie przeciążenia występujące szczególnie w odcinku lędźwiowym mogą pojawiać się już na początku ciąży, choć znamiennym okresem nasilenia dolegliwości jest zwykle trzeci trymestr. Na szczęście istnieje wiele metod walki z bólem kręgosłupa w tym czasie, a większość z nich nie wymaga leczenia farmakologicznego, którego zwykle obawiają się przyszłe mamy. Jedno jest pewne- kobieta w ciąży nie musi i nie powinna cierpieć, a dobre samopoczucie mamy równa się dobrostanowi jej dziecka.Dlaczego odczuwam bóle kręgosłupa w ciąży?
Na początek warto zdać sobie sprawę, że dolegliwości bólowe w różnych odcinkach kręgosłupa to niezwykle powszechny objaw w okresie ciąży- uskarża się na nie, według różnych statystyk, 50-80% przyszłych mam. Bóle ulegają nasileniu w drugim trymestrze ciąży- zwykle pomiędzy piątym a siódmym miesiącem ciąży, choć zdarza się, że pierwsze symptomy bólowe pojawiają się już w ósmym tygodniu .Za główną przyczynę bólu i dyskomfortu odpowiedzialne jest zwykle dodatkowe obciążenie, jakie nosi ze sobą ciężarna. Niestety dodatkowe kilogramy, które przybrała, stanowią znaczny balast dla kręgosłupa, który nie zawsze zdąża zaadaptować się do zaistniałych zmian. Stąd zaleca się, by waga przyszłej mamy nie wzrosła ponad zalecaną normę, również po to, by chronić jej kręgosłup i stawy. Zalecany przyrost masy ciała zamyka się zwykle miedzy 10 a 14 kg dla kobiet z prawidłowym BMI przed ciążą, natomiast dla kobiet z nadwagą powinien być odpowiednio niższy.
Nie tylko kilogramy obciążają jednak kręgosłup w okresie ciąży. Stopniowo zmienia się środek ciężkości ciała, przez co wiele czynności, wykonywanych jest teraz w innej pozycji, często nasilającej wcześniej istniejące zaburzenia anatomiczne. W celu zbilansowania przesuniętego środka ciężkości ciężarna kobieta kompensuje to sobie poprzez odchylenie górnej części tułowia do tyłu, przez co cały ciężar brzucha przesuwa się do przodu. Dochodzi wówczas do zwiększenia kifozy piersiowej, dodatkowo pogłębianej przez powiększające się piersi. Zmieniony środek ciężkości ciała matki modyfikuje też kąt ustawienia kości krzyżowej względem kości biodrowych. Ból może występować wówczas po jednej lub obu stronach kości krzyżowej i promieniować w dół do pośladka oraz tylnej części uda nie przekraczając zazwyczaj stawu kolanowego. Zmiana pozycji w łóżku oraz wysiadanie z samochodu powodować może nasilenie dolegliwości. Objawy nasilają się również w ciągu dnia, w miarę narastającego obciążenia.
W trzecim trymestrze ciąży wzrasta również w organizmie poziom jednego z hormonów- relaksyny, która odpowiada między innymi za rozluźnianie połączeń stawowych w obrębie miednicy. Jest to fizjologiczne przygotowanie kobiety do zbliżającego się porodu. Umożliwia to również ruch i swobodne przemieszczanie pozycji płodu, ale zmiany odbywają się kosztem stabilizacji stawów kobiety. Również powiększająca się macica warunkuje zmiany mechaniczne, takie jak przodopochylenie miednicy czy też przykurcze zgięciowe stawów biodrowych
Jakie są bezpieczne metody walki z bólami kręgosłupa w okresie ciąży?
Wbrew powszechnej opinii ciąża może przebiegać bez bólu. Istnieje wiele bezpiecznych metod łagodzących dolegliwości bólowe. Nowoczesna fizjoterapia oferuje szereg efektywnych rozwiązań, wśród których na szczególną uwagę zasługują: terapia manualna, kinesiotaping oraz odpowiednio dobrane ćwiczenia rozciągające i wzmacniające. Zwłaszcza kinesiotaping jest terapią niemal pozbawioną ryzyka i łatwo akceptowaną w trakcie ciąży i po porodzie.Ponieważ część kobiet odczuwa dolegliwości bólowe również w czasie spoczynku nocnego, ważny jest odpowiedni dobór materaca oraz poduszki do spania. Ulgę mogą przynieść specjalnie wyprofilowane poduszki w kształcie litery C lub cyfry 9, które utrzymują właściwą pozycję w czasie snu, a także podtrzymują powiększający się brzuch. Po porodzie większość poduszek może zostać użyta jako pomoc przy karmieniu.
Należy jednak pamiętać, że bóle kręgosłupa w okresie ciąży niereagujące na leczenie zachowawcze są wskazaniem do konsultacji lekarskiej( ortopeda, neurolog, neurochirurg) celem wykluczenia innych przyczyn bólu lub włączenia leczenia przyczynowego. Niepokojący powinien być szczególnie ból, który pojawił się gwałtownie, ma duże nasilenie oraz wiązał się z wykonaniem określonej czynności ( możliwość urazu).
Czego powinnam unikać, by nie obciążać kręgosłupa?
Ochrona kręgosłupa w tym okresie jest szczególnie ważna, dlatego warto przestrzegać kilku prostych zasad, by mógł nam służyć bez szwanku jeszcze przez długie lata. Choć wskazówki te warto stosować zawsze, to właśnie w czasie ciąży nabierają one szczególnego znaczenia. Zaleca się nie wykonywać gwałtownych ruchów po przebudzeniu i podczas wstawania z łóżka (bezpieczne zmiany pozycji dla ciężarnej to zawsze wstępne obrócenie się na bok), ograniczenie podnoszenia przedmiotów, dźwigania, pochylania się oraz długotrwałego siedzenia w jednej pozycji. Zasady właściwego podnoszenia są szczególnie istotne dla kobiet posiadających już małe dzieci, które wymagają podnoszenia/noszenia na rękach. Warto również unikać ubierania butów na wysokim obcasie, a jeśli bardzo chcemy je założyć, ograniczyć czas ich noszenia do minimum. Z drugiej strony zupełnie płaskie buty również nie są najlepszym wyborem. Optymalne jest noszenie butów na 2-3 cm podwyższeniu w rozmiarze dopasowanym do aktualnej długości i szerokości stopy (relaksyna może działać również na stawy w obrębie stóp, powodując powiększenie ich wszystkich wymiarów).Czy w czasie ciąży mogę bezpiecznie ćwiczyć?
Aktywność fizyczna w ciąży jest ważnym elementem profilaktyki bólu ze strony układu mięśniowo- -szkieletowego. Uprawiana regularnie zapewnia szybki powrót do kondycji fizycznej po porodzie. Ciężarne niesłusznie ograniczają aktywności podejmowane przed ciążą – powinny je jedynie zmodyfikować. Niestety, z powodu strachu i nieświadomości przyszłe mamy rezygnują z wysiłku fizycznego. Tymczasem świadome ograniczanie aktywności ruchowej podczas ciąży jest nieporozumieniem. Wiele lat temu dowiedziono, że należy ją tylko modyfikować, kierując się przebiegiem ciąży i indywidualnymi możliwościami kobiety.W okresie ciąży można i zaleca się utrzymywać aktywność fizyczną- zwłaszcza taką, którą kobieta wykonywała przed zajściem w ciążę. Dopuszczalna jest na przykład jazda na rowerze ( choć z pewnymi ograniczeniami- najlepiej wybierać tereny płaskie, jazdę po równej nawierzchni, ścieżkach rowerowych). Ciekawą alternatywą jest zamiana roweru miejskiego na stacjonarny. Korzystanie z niego jest znakomitą formą poprawy wydolności krążeniowo-oddechowej, stawy ciężarnej pracują w odciążeniu, natomiast miednica i kręgosłup lędźwiowy są ustabilizowane. Ćwiczenia grupowe (fitness dla ciężarnych, zajęcia w szkołach rodzenia, pilates, joga) działają korzystnie nie tylko na ciało, ale i psychikę ciężarnych – trening z elementami tańca przy muzyce wprawia kobiety w dobry nastrój i dodaje pozytywnej energii. Przy okazji taka forma ćwiczeń ogólnorozwojowych pozwala na optymalne przygotowanie ciężarnej do porodu i gwarantuje szybki powrót do sprawności fizycznej sprzed ciąży. Przy planowaniu treningu dla grupy ciężarnych należy przestrzegać kilku zasad. W trzecim trymestrze ciąży niewskazane są ćwiczenia w leżeniu na plecach, podskoki i gwałtowne ruchy. Świetną formą treningu dla kobiet w okresie ciąży odczuwających bóle kręgosłupa jest pływanie oraz zajęcia aqua-aerobiku, które umożliwiają ćwiczenia w odciążeniu.
Każdorazowo przed rozpoczęciem ćwiczeń należy jednak porozmawiać o tym z prowadzącym lekarzem ginekologiem i uzyskać jego zgodę.
Opracowała: lek. Sylwia Ziółkowska
