Kawa w ciąży

Wiele kobiet nie wyobraża sobie początku dnia bez porannej kawy, która dodaje energii na cały dzień i pozwala stanąć na nogi. Tymczasem w okresie ciąży, spożywanie kawy może spotkać się z ukradkowymi spojrzeniami rodziny i znajomych, a nawet pytaniami „Czy to na pewno bezpieczne?”. Kawa przez niektórych zaliczana jest do używek, które zdecydowanie należy porzucić spodziewając się dziecka, a nawet stawiana w jednym rzędzie z alkoholem czy papierosami. Jak naprawdę kofeina wpływa na płód oraz czy koniecznie musimy odmawiać sobie przyjemności w postaci porannego espresso- o tym wszystkim poniżej.

Czy kofeina jest groźna dla rozwijającego się dziecka?

Niepokój związany ze spożyciem kofeiny w okresie ciąży wiąże się przede wszystkim z łatwością jej przenikania przez barierę krew- łożysko, która stanowi główne połączenie między mamą a jej dzieckiem oraz z faktem, że metabolizm kofeiny zachodzi głównie w wątrobie. Na podstawie wieloletnich badań zaobserwowano, że u kobiet w ciąży z powodu zmian hormonalnych wpływających na zmniejszenie aktywności enzymów wątrobowych czas połowicznego rozpadu kofeiny ulega 2-3 krotnemu wydłużeniu i wynosi około 9-11 godzin. U noworodków czas połowicznego rozpadu wynosi ok. 80 godzin, a u wcześniaków dochodzi nawet do 100 godzin. Kofeina wraz z swoimi metabolitami łatwo przenika przez łożysko i już od 7-8 tygodnia ciąży osiągana jest równowaga pomiędzy stężeniem kofeiny we krwi matki i płodu. Z powodu niedojrzałości wątroby rozwijającego się płodu jej wydalanie jest opóźnione.

Negatywne skutki dużego spożycia kofeiny w okresie ciąży to przede wszystkim zwiększone ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego i obniżenie urodzeniowej masy ciała. Niektóre dane wskazują także, że spożycie dużych ilości kofeiny w III trymestrze ciąży zwiększa ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej niemowląt. Dokładny mechanizm niekorzystnego działania kofeiny na płód i przebieg ciąży nie jest wyjaśniony. Przypuszcza się, że kofeina poprzez wzrost stężenia niektórych hormonów kory nadnerczy może zakłócać łożyskowy przepływ krwi i upośledzać transport substancji odżywczych do płodu.  Negatywnym skutkiem picia podczas ciąży dużych ilości kawy może być także niedokrwistość ciężarnych, z powodu wiązania żelaza przez polifenole zawarte w kawie, co ogranicza jego wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Wypijanie 150-250 ml kawy w czasie posiłku zmniejsza wchłanianie żelaza o 24-73%- stąd zdecydowanie jej spożycie powinny ograniczyć kobiety walczące w czasie ciąży z nawracającą anemią

Pierwsze zalecenie o ograniczaniu spożycia kofeiny przez ciężarne wydała Agencja ds. Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) w USA w 1980 r., biorąc pod uwagę badania, które wiązały niekorzystny przebieg ciąży z dużym spożyciem tego składnika. Następnie rekomendacje takie wprowadzono także w Kanadzie, Nowej Zelandii oraz w niektórych krajach europejskich, jak Wielka Brytania i Irlandia. Za maksymalny poziom dziennego pobrania kofeiny w okresie ciąży przyjmuje się 300 mg. Kofeina łatwo przechodzi do mleka kobiecego, stąd kontrola jej spożycia zalecana jest także kobietom karmiącym piersią

Za bezpieczeństwem spożycia kawy w okresie ciąży przemawia jednak badanie przeprowadzone w ramach 25-letnich obserwacji znanych jako Collaborative Perinatal Project. Ich celem było wykazanie, jaki jest związek  między przebiegiem ciąży a rozwojem płodu i zdrowiem dziecka po narodzinach.  Potwierdza ono wcześniejsze doniesienia, że kawa w umiarkowanych ilościach nie jest szkodliwa. Zawarta w niej kofeina nie grozi tym, że dziecko będzie wykazywało zaburzenia zachowania oraz niższy iloraz inteligencji, jak się tego obawiano. American College of Obstetricians and Gynecologists uznało, że jedna lub dwie filiżanki kawy dziennie dla kobiet ciężarnych jest bezpieczne.

Ile filiżanek kawy można bezpiecznie wypić w ciąży?

Odpowiedź na to pytanie wiąże się ściśle z rodzajem kawy, jaki preferuje przyszła mama, ponieważ rozbieżności pomiędzy różnymi  sposobami przygotowania napoju kawowego, dają bardzo duże różnice w późniejszej zawartości kofeiny. Dla przykładu zawartość kofeiny w filiżance kawy parzonej metodą ciśnieniową wynosi 100-150 mg. Kawa bezpośrednio zalewana wrzątkiem, bardzo popularna w Polsce ma mniejszą zawartość kofeiny (36-74 mg). Nieco większą zawartość można odnotować w kawie rozpuszczalnej (70-100g). Kawa przyrządzona w filiżance o pojemności 25-35 ml, zawiera około 65 mg kofeiny. Kawy mleczne takie jak cappuccino czy latte macchiato są przygotowywane na bazie espresso. Dolane mleko nie powoduje zmniejszenia zawartości kofeiny w kawie. Zatem napoje mleczne posiadają taką samą ilość kofeiny co espresso
Choć dane na temat szkodliwości picia kawy w okresie ciąży są rozbieżne, warto zachować zdrowy rozsądek i ograniczyć jej spożycie do bezpiecznej dawki zalecanej przez Instytut Żywienia (maksymalnie 200-300 mg/dobę), nie rezygnując całkowicie z kawowej przyjemności.

Kofeina  to nie tylko kawa

Chociaż myśląc o kofeinie, większości z nas przychodzi do głowy tylko kawa, jej zawartość w innych produktach spożywczych może być równie wysoka. Stąd kobiety ciężarne, które wypijają dwie filiżanki kawy dziennie, powinny starannie analizować resztę swojego jadłospisu- pamiętając o maksymalnej bezpiecznej dobowej dawce kofeiny. Poza kawą, w kofeinę szczególnie bogata jest herbata ( zwłaszcza czarna i długo zaparzana), napoje typu coca-cola, napoje energetyzujące ( generalnie przeciwwskazane w okresie ciąży) oraz czekolada ( im bogatsza w kakao, tym więcej kofeiny w niej znajdziemy).  Szklanka herbaty czarnej ekspresowej, parzonej  5 minut zawiera około 40 mg kofeiny, co równoważy niemal jej ilość w filiżance kawy rozpuszczalnej. W odniesieniu do zawartości kofeiny w naparach herbat czarnych i zielonych część badań  podaje, że zawartość kofeiny w herbacie zielonej jest dwukrotnie mniejsza niż w czarnej, w świetle innych publikacji zawartość kofeiny w herbacie czarnej i zielonej jest porównywalna . Niezaprzeczalnym faktem jest jednak zwiększanie się zawartości kofeiny wraz z upływem czasu parzenia herbaty- w ciagu  1 minuty - 22 mg, a w ciągu 5 minut aż 38 mg.  

Ilość kofeiny w czekoladzie i kakao zależy od udziału ziarna kakaowego w tych produktach. Tabliczka czekolady mlecznej o masie 100 g zawiera 16–26 mg kofeiny, natomiast trzykrotnie wyższe wartości (52-85 mg) stwierdza się w czekoladzie gorzkiej,  szczególnie tej zawierającej >70% kakao. Zawartość kofeiny w porcji czekolady do picia i kakao jest niewielka i wynosi 4–5 mg. Napoje typu cola należą do produktów, do których kofeina jest dodawana jako odrębny składnik recepturowy. Sto mililitrów napoju zawiera średnio 10 mg kofeiny- co daje w przeliczeniu 33 mg na niewielką puszkę napoju.

Opracowała: mgr Sylwia Ziółkowska