Od momentu narodzin dziecka mija czwarty tydzień. Patrząc na zdjęcia z pierwszych dni życia, przekonamy się, jak bardzo noworodek zmienił się w ciągu tego miesiąca. Choć jeszcze jest nieporadny i całkowicie zdany na rodziców, to nie ma wątpliwości, że bardzo rozwinął się zarówno pod względem fizycznym, jak i intelektualnym.
Rozwój fizyczny
Czwarty tydzień życia upływa pod znakiem doskonalenia nabytych do tej pory umiejętności. Maluch ułożony na brzuchu, próbuje unieść główkę – i udaje mu się to, ale kosztem ogromnego wysiłku. Mięśnie kręgosłupa są jeszcze słabe, główka więc chwieje się i pozostaje w powietrzu tylko przez chwilę, aby po kilku sekundach opaść na podłoże. Aby zachęcić noworodka do ćwiczeń, warto położyć się przed nim, tak żeby nasza twarz znajdowała się na wprost jego oczu, w odległości ok. 20 cm.Kiedy dziecko leży na plecach, zauważymy, że jego głowa spoczywa bądź na jednym, bądź na drugim boku. Dopiero w kolejnych tygodniach nauczy się utrzymywać ją w linii środkowej. Noworodek (a po ukończeniu pierwszego miesiąca – niemowlę) wciąż dość chaotycznie porusza rączkami i nóżkami. Obserwując te ruchy, można dostrzec tzw. prymitywne kopanie – jedna nóżka jest maksymalnie wyprostowana, podczas gdy druga jest zgięta i przyciągnięta do brzucha. W dalszym ciągu występują u malucha odruchy pierwotne (bezwarunkowe), jak i utrwala się wyuczony (warunkowy) odruch ssania.
U wielu niemowląt dłonie i stopy mogą przybierać sinawy kolor, na skutek niedojrzałości układu termoregulacji. Oczy natomiast mogą lekko zezować, ponieważ mięśnie kontrolujące ruchy gałek ocznych nie są jeszcze wystarczająco silne. Na głowie wyczuć można przednie i tylne ciemiączko.
W pierwszym miesiącu życia ciało dziecka bywa napięte. Rączki i nóżki są zgięte, dłonie mocno zaciśnięte. Zwykle jest to po prostu przejaw adaptacji do nowego środowiska i niedojrzałości układu nerwowego. Jeśli jednak po ukończeniu pierwszego miesiąca tułów niemowlaka wygina się w łuk, dłonie wciąż przez większość czasu są zaciśnięte w piąstki, a zgięte ręce i nogi utrudniają ubieranie, należy skonsultować się z pediatrą (a w dalszej kolejności, w razie potrzeby – z neurologiem), mogą to być objawy wzmożonego napięcia mięśniowego. U malucha może wystąpić także obniżone napięcie mięśniowe, przejawiające się m.in. niewielkim zainteresowaniem tym, co dzieje się dookoła, niechęcią do ssania piersi, niepodejmowaniem prób unoszenia główki podczas leżenia na brzuchu.
Skupienie na obiekcie
Niemowlę potrafi skupić uwagę na obiekcie, a największe zainteresowanie wzbudzają twarze. W wieku trzech, czterech tygodni pojawia się umiejętność wodzenia wzrokiem, ale zdolność ta nie jest jeszcze doskonała – maluch podąża spojrzeniem za poruszającym się przedmiotem, ale tylko przez chwilę i tylko wtedy, gdy znajduje się on w polu widzenia dziecka, w niewielkiej odległości od jego twarzy. Zaczyna rozwijać się tzw. pamięć świeża. Sądzi się, że czterotygodniowy brzdąc rozpoznaje przedmiot, który zniknął na kilka sekud, a następnie ponownie się pokazał.Zainteresowanie dziecka wzbudzają dochodzące do jego uszu odgłosy, zwłaszcza te, które pojawiają się nagle. Przerywa wówczas wykonywaną czynność i próbuje zlokalizować źródło dźwięku. Wciąż głównym środkiem komunikacji jest płacz, ale uważny rodzic potrafi już wychwycić subtelne różnice – inaczej dziecko płacze, gdy jest głodne, a inaczej, gdy jest rozdrażnione czy zmęczone. Oprócz płaczu z ust malucha coraz częściej usłyszeć można krzyk.
Zdarza się, że już kilkutygodniowe niemowlę naśladuje rodziców. Wystarczy wysunąć język, aby sprawdzić, czy zrobi to samo. Potrafi także wyczuć nastrój opiekuna – gdy ten jest rozluźniony, odpręża się również dziecko, a gdy jest zdenerwowany, także i maluch staje się niespokojny.
Niemowlę zaczyna funkcjonować według określonego dobowego rytmu, co nie oznacza jednak, że potrafi odróżnić dzień i noc. Można natomiast zaobserwować, że mniej więcej na te same pory przypadają okresy aktywności, kiedy ma ochotę bawić się i poznawać świat. Wieczorami mogą zdarzyć się godziny wypełnione marudzeniem, wynikającym z przeciążenia układu nerwowego, na który przez cały dzień oddziałują niezliczone bodźce, bądź z dokuczającej maluchowi kolki jelitowej.
Kiedy niemowlę zasypia, nieświadomie się uśmiecha. Ale już wkrótce uśmiechy te zaczną pojawiać się również podczas kontaktu z rodzicem i wtedy będzie można mieć pewność, że nie są przypadkowe.
Zdrowie
Do końca pierwszego miesiąca zwykle zanika meszek płodowy (lanugo), który może pokrywać skórę dziecka. Na ciele obecne mogą być naczyniaki płaskie, potówki czy krostki rozsiane po buzi, plecach i dekolcie, czyli trądzik niemowlęcy. Większość maluchów zmaga się z ciemieniuchą, czyli żółtawymi łuskami pokrywającymi głowę w okolicach ciemiączka przedniego. Język i śluzówkę jamy ustnej pokrywać może biały nalot – są to pleśniawki. Natomiast skóra na pupie ulegać może odparzeniom.Niemowlę dopiero uczy się oddychać przez usta, dlatego należy dbać o swobodny przepływ powietrza przez nos. Jeśli oddychanie jest utrudnione na skutek zalegających resztek ulanego pokarmu czy obrzęku błony śluzowej, związanego np. ze zbyt suchym powietrzem w mieszkaniu, może dokuczać mu tzw. sapka. Nic więc dziwnego, że dziecko dość często kicha – jest to naturalny sposób na udrożnienie nosa. W związku z niedojrzałością ośrodka w mózgu odpowiedzialnego za oddychanie, mogą mieć miejsce epizody jego wstrzymania. Gdy trwają dłużej niż 10-15 sekund bądź gdy są krótsze, ale towarzyszą im niepokojące objawy (np. sinienie), należy skonsultować się z pediatrą – może to być bezdech.
Z faktem, że układ nerwowy kilkutygodniowego dziecka nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, wiązać się może częste występowanie czkawki, zazwyczaj po karmieniu bądź kiedy maluchowi jest chłodno. Z czasem pojawiać się będzie coraz rzadziej, aby w końcu zaniknąć ok. trzeciego miesiąca życia.
Warto wiedzieć, że dopiero w drugim miesiącu życia uaktywniają się gruczoły łzowe. W pierwszych tygodniach nie zauważymy więc łez u malucha. Ich brak może mieć negatywne skutki: ochrona gałek ocznych przed drażniącymi czynnikami zewnętrznymi jest ograniczona, więc u niemowlaka, w wewnętrzym kąciku oka, może gromadzić się żółtawa wydzielina. Dlatego tak ważne jest, aby pamiętać o codziennym przemywaniu oczu zwilżonym wacikiem. Konsultacja z lekarzem jest konieczna, jeśli wydzieliny jest dużo bądź gdy oczy są zaczerwienione.
Dieta w 4 tygodniu
W porównaniu do dnia narodzin miesięczne dziecko jest większe o ok. 2 cm i cięższe o ok. 600-800 g. Jeśli niemowlę karmione jest piersią, nadal należy podawać witaminy D i K (w przypadku karmienia mlekiem modyfikowanym sposób postępowania trzeba ustalić z pediatrą). Większość maluchów zmaga się z ulewaniem. Po każdym karmieniu dziecku powinno się odbić, aby nagromadzone powietrze nie stało się przyczyną dolegliwości ze strony układu pokarmowego.Jak się bawić?
Miesięczny brzdąc z uwagą będzie przyglądać się czarno-białym rysunkom czy kręcącej się nad jego głową karuzelce. Chętnie wsłucha się w śpiewane przez rodziców kołysanki czy dźwięk wydawany przy potrząsaniu grzechotką. Warto dużo mówić, spokojnym i łagodnym głosem, uśmiechać się do dziecka i... pokazywać mu język. Nie można zapominać o zmyśle dotyku, który w pierwszych tygodniach życia odgrywa szczególną rolę. Malucha warto nosić, przytulać, głaskać jego ciało, wykonując delikatny masaż.Najczęściej popełniane błędy
- Unoszenie niemowlaka za nóżki podczas przewijania (aby zmienić pieluszkę, należy podsunąć dłonie pod jego pupę i podnieść ją do góry),- Próby podciągania dziecka do siadu za rączki,
- Niepodpieranie główki dziecka podczas noszenia,
- Zabawy połączone z potrząsaniem dzieckiem, podobnie jak zbyt intensywne kołysanie wózkiem, podczas którego główka bezładnie podskakuje.
- Traktowanie fotelika samochodowego jako miejsca do spania (fotelik wymusza nieprawidłową – połsiedzącą – pozycję ciała),
- Wykonywanie w obecności niemowlaka zbyt gwałtownych ruchów, głośne i nerwowe mówienie,
- Stosowanie u dziecka zbyt dużej ilości kosmetyków,
- Oczekiwanie, że maluch szybko nauczy się odróżniać dzień i noc,
- Ograniczanie czasu, jaki poświęca się na noszenie dziecka na rękach, w przekonaniu, że zbyt częste noszenie „rozpieszcza” malucha (należy pamiętać, że bliskość daje niemowlakowi poczucie bezpieczeństwa).
Dziecko powinno już umieć:
- skupić uwagę na obiekcie
- reagować na nagłe dźwięki
- unieść na chwilę główkę podczas leżenia na brzuchu
- nie tylko płakać, ale i krzyczeć
- rozpoznać twarz rodzica (zwłaszcza mamy)
- wyczuć nastrój opiekuna
Dziecko może już umieć:
- przez chwilę wodzić wzrokiem za wolno poruszającym się obiektem
- rozpoznawać obiekty, które znikają na kilka sekund i pojawiają sięponownie (tzw. pamięć świeża)
- funkcjonować według określonego dobowego rytmu
- naśladować wysuwanie języka przez opiekuna
To powinno zaniepokoić:
- maluch jest mało aktywny, nie podejmuje prób unoszenia główki podczas leżenia na brzuchu bądź przeciwnie: dłonie przez większość czasu sąmocno zaciśnięte w piąstki, ciało dziecka często wygina się w łuk, ubieranie jest utrudnione na skutek ugiętych rąk i nóg – mogą to być objawy nieprawidłowego napięcia mięśniowego
Opracowała: mgr Małgorzata Przybyłowicz - Nowak