Rozwój motoryki małej u dzieci w wieku 2 i 3 lat.

Rozwój motoryki małej u dzieci w wieku 2 i 3 lat.

Dzieciństwo jest to okres w życiu człowieka, w którym wiele nabierających dynamicznego charakteru wydarzeń, kształtuje jego rozwój psychomotoryczny. W tym okresie rozwija się motoryka mała, czyli zdolność do koordynowania ruchów oczu i kończyn górnych w precyzyjnych wzorcach ruchowych
Motoryka mała (fine motor), definiowana jest jako, precyzyjne, drobne ruchy kończyn górnych, które są wykorzystywane między innymi w takich czynnościach jak: rysowanie, szycie, gra na instrumentach, pisanie.

Jest ona nieodzownie związana z koordynacją wzrokowo- ruchową. Jednak należy nadmienić, że osoby z dysfunkcjami narządu wzroku są w stanie równie dobrze rozwijać sprawności motoryki małej. Sprawność manualna  rozwija się przez bardzo długi czas, głownie w okresie dzieciństwa. Osoby wykonujące czynności, które wymagają wysokiego stopnia sprawności manualnej; tak, jak neurochirurdzy, chirurdzy, jubilerzy, muzycy, doskonalą swoją sprawność w obrębie motoryki małej przez całe życie.


Harmonia kluczem do sukcesu

Rozwój motoryczny jest procesem ciągłym, każdy jego etap powinien być radosnym doświadczeniem. Równocześnie jest on genetycznie uwarunkowany, tzn. prawidłowy rozwój przebiega harmonijnie, zgodnie z kolejnością pojawiania się nowych umiejętności.
Istnieje wiele czynników od których zależy rozwój motoryczny. Jest to m. in.: stopień dojrzałości struktur układu nerwowego oraz układu mięśniowo- szkieletowego. Wpływ na szybkość rozwoju motorycznego dziecka ma jego aktywność w życiu płodowym oraz aktywność matki w czasie ciąży, która prowadząc higieniczny tryb życia dostarcza dziecku prawidłowych stymulacji, jak i stopień inteligencji dziecka i jego rodziców.

Należy również wymienić czynniki, które mogą negatywnie wpływać na rozwój motoryczności dziecka. Jest to:
- wcześniactwo, gorsze przygotowanie do życia w warunkach pozamacicznych, wzrost narażenia na choroby,
- gestoza, czyli zatrucie ciążowe
- stan noworodka ocenionego w skali Apgar poniżej 6 punktów,
- krwawienie dokomorowe,
- sposób porodu, komplikacje okołoporodowe.

Praksja

Powyższe czynniki mogą powodować liczne odchylenia od normy rozwojowej dotyczące rozwoju motoryki małej. Podstawą dla rozwoju zdolności motorycznych jest praksja, czyli zdolność mózgu do wyobrażenia, organizowania i wykonywania nowych ruchów i aktywności ruchowych.

Proces praksji składa się z trzech etapów:
- ideacji, czyli wyobrażenie celu i jego antycypacja,
- planowania, zorganizowanie w myślach sekwencji ruchowej,
- wykonania, płynne wykonanie zadania.

Zaburzenia praksji mogą występować na każdym z etapów z osobna, bądź jako całość, czyli dyspraksja. Odpowiednie napięcie mięśniowe ma wpływ na rozwój zdolności w obrębie motoryki małej. Zarówno wygórowane jak i za niskie napięcie mięśni będzie je utrudniać. Istotnym zaburzeniem jest również niedostateczna koordynacja wzrokowo- ruchowa.

Odruchy równowagi u dzieci dwuletnich

Aby dziecko mogło  prawidłowo doskonalić rozwój motoryki, między 18 a 24 miesiącem życia musi w pełni wykształcić odruchy równowagi, które są obecne przez całe życie. Ich zadaniem jest odpowiednie utrzymanie środka ciężkości w wyniku zmiany pozycji. Dzieje się to, dzięki odpowiedniemu napięciu mięśni kończyn dolnych, górnych i tułowia, co za tym idzie pojawiają się kompensacyjne ruchy kończyn, tułowia i głowy.

W wieku dwóch lat, dochodzi do zmiany u dziecka manipulacji niespecyficznej, czyli chwytania wszystkich przedmiotów według jednego schematu, w manipulację specyficzną, czyli używania przedmiotów w sposób celowy, zgodny z przeznaczeniem. Dziecko dynamicznie rozwija tą nową zdolność manipulacyjną, wykorzystując ją przy każdej nadarzającej się okazji. M.in. zagląda do szaf, otwiera szuflady, piętrzy przedmioty. W wyniku tych doświadczeń mogą rozwijać się pierwsze praksje, tj. picie z kubka, czy posługiwanie się łyżką. Nowe ruchy, które wykonuje dziecko, wymagają od niego większego skupienia, czujności, napięcia mięśni, dzięki czemu może dojść do precyzji wykonywania tych ruchów. Precyzja ta zależna jest od stopnia rozwoju koordynacji wzrokowo- ruchowej oraz od możliwości rozpoznawania przez dziecko cech przedmiotów.

Charakterystyczną zabawą dla dzieci w wieku dwóch lat, jest umieszczanie drobnych przedmiotów do pudełek, klocków do wkładanki i wyciąganie ich z powrotem. Dzięki czemu dziecko uczy się skutków swoich ruchów. Równie rozpoznawalną zabawą jest otwieranie i zamykanie przedmiotów: pudełek, szafek. Dzięki temu dziecko uczy się związków między częściami przedmiotów.  W tym wieku dzieci nabywają pierwszych zdolności konstrukcyjnych, dzięki czemu potrafią piętrzyć klocki, a w późniejszym wieku budować coraz to okazalsze budowle.

Dzieci na początku drugiego roku życia, powinny próbować:
- naśladować linie poziome,
- rysować koliste formy, np.: spiralę,
- prawidłowo dopasowywać kształty geometryczne takie jak: koła, kwadraty i trójkąty do otworów we wkładance.

Powinny również potrafić:
- umieścić w odpowiednim miejscu części ciała rozkładanego modelu człowieka,
- złączać jeden przedmiot z drugim.

Natomiast w drugim półroczu drugiego roku życia, dziecko powinno:
- posługiwać się nożyczkami,
- odkręcać i zakręcać butelkę,
- kopiować rysunek koła,
- kopiować kreski z zachowaniem ich kierunku.

Trzylatek - konstruktor naśladowca z własną wyobraźnią

Trzeci rok życia, jest dla dzieci okresem szczególnym, ponieważ potrafią one już poruszać się całkowicie samodzielnie, dzięki czemu mogą cały swój potencjał przeznaczyć na dogłębne poznawanie otoczenia, doskonalenie sprawności w obrębie motoryki małej.
W tym wieku dzieci doskonalą swoje zdolności konstrukcyjne, budują coraz to wyższe budowle, jednak nie zajmują się już tylko piętrzeniem klocków, również tworzą z nich budowle na płaszczyźnie, takie jak most, czy kombinowane, takie jak domki. Takie budowle mogą być wytworem wyobraźni dzieci, bądź mogą je budować naśladując twory innych dzieci lub dorosłych.
Potrafią naśladować wiele czynności wykonywanych przez osoby dorosłe. Dzieci bawią się np.: w gotowanie, co stwarza im szerokie pole do rozwoju motoryki małej, dzięki różnorodności przedmiotów i ruchów wykonywanych w tego typu zabawie.

Dzięki takim zabawom, dzieci zdobywają doświadczenie, które jest możliwe, w wyniki coraz to doskonalszych  ruchów manipulacyjnych. Poprzez to dzieci eksperymentują, poznając cechy licznych przedmiotów, sposoby posługiwania się nimi.

Charakterystyczną, a zarazem nową czynnością w życiu trzyletniego dziecka jest umiejętność cięcia nożyczkami pasków z papieru. Istotą tej zdolności motoryki małej, jest umiejętność odpowiedniego skoordynowania ruchów palców i ręki, aby móc uzyskać rezultat w postaci cięcia, a nie rwania papieru. 

Dzieci w pierwszej połowie trzeciego roku życia powinny:
- budować most z klocków,
- ciąć nożyczkami paski z papieru,
- formować walec z plasteliny,

W drugim półroczu trzeciego roku życia, dzieci powinny:
- budować budowle trójwymiarowe,
- porównywać długości dwóch linii,
- rysować kształty geometryczne, takie jak: koło, kwadrat, trójkąt,
- odwzorowywać proste obrazki, np.: kwiatka.